Moliyaviy tahlil

11-jadval 
Xo’jalik yurituvchi subektning hisobot yilida olgan daromadlarini asosiy 
turlari bo’yicha tahlil qilish
44
 (ming so’mda) 
Ko’rsatkichlar 
O’tgan yilning shu 
davriga 
Hisobot davri 
Farqi 
(+;-) 
Mahsulot( ish, xizmat)larning sotishdan tushgan 
tushum
x 
x 
- 
Sotilgan mahsulot( ish, xizmat)larning ishlab chiqarish 
tannaexi (020) 
3 617 188 
4 422 220 
805 032 
Sotishdan olingan sof tushum (010) 
3 860 350 
4 868 135 
1 007 785 
Sotishdan olingan yalpi foyda(zarar) (030) 
243 162 
445 915 
202 753 
Asosiy ishlab chiqarish foydasi (zarari) (100) 
193 677 
268 054 
74 377 
Umumxo’jalik faoliyatidan foyda (zarar) (220) 
184 051 
268 054 
84 003 
Favqulodda foyda (zarar) (230) 
- 
- 
- 
Soliq to’lagunga qadar foyda (5q+6q) 
377 728 
536 108 
158 380 
Sof foyda (270) 
0 
935 
935 
Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, mahsulot (ish, xizmat)larni 
sotishdan tushgan tushum, ya’ni moliyaviy natijalarni shakillntiruvchi asosiy 
ko’rsatkich shu tahlil qilinayotgan yilda o’tgan yilga nisbatan oshganligini, biroq, 
sotishdan olingan sof tushumning o’sish sur’ati undan ham ko’proq, o’sganligini 
ko’rishimiz mumkin. Bu holat ko’rsatadiki, xo’jalik yurituvchi subekt to’laydigan 
soliqlarning o’sish sur’ati mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan tushgan tushumga 
nisbatan 
kamroq. 
Ko’rinib 
turibdiki, 
moliyaviy 
natijalarni 
ifodalovchi 
ko’rsatkichlar bir-biri bilan chambarchas bog’liq ekan. Bu bog’liqlik xo’jalik 
44
“GOLD PREMIUM PRODUCT” MCHJning moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisoboti asosida 
tayyorlangan 

---

49 
yurituvchi subektning rentabilligini aniqlash jarayonida ham yaqqol nomoyon 
bo’ladi. 
1999 yil 5 fevraldan joriy qilingan mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab 
chiqarish va sotish xarajatlari hamda moliyaviy natijalarni shakillantirish 
to’g’risida Nizom”ga muvofiq foyda ko’rsatkichlari aniqlanadi va ularning tahlil 
qilish usullarini, foyda o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillarni hisoblash amalga 
oshiriladi.
Ushbu maqsadni amalga oshirish uchun quydagi masalalar ko’riladi: 
-
Xo’jalik yuritvchi subektning moliyaviy manbalar; 
-
Moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko’rsatkichlarni aniqlash usuli; 
-
Sof foydaning shakillanish chizmasi; 
-
Foyda turlarini aniqlanish usullari; 
-
Foyda o’zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar va ularni hisoblash usullari. 
Xo’jalik yurituvchi subektning moliyaviy manbalarining aniqlash moliyaviy 
natijalar tahlilida muhim ahamiyatga ega, chunki yaratilgan foydaning kimga va 
qanday taqsimlanishi aynan shu manbalarning shakillanishiga bog’liq. 
iqtisodiyotni moderinzatsiyaash sharoitida xo’jalik yurituvchi subektni tashkil 
qilish turli mulk egalari va turli mablag’lar evaziga shakillanadi. Shu tufayli 
ularning rasmini ko’rib chiqishimiz maqsadga muvofiq deb o’ylaymiz.
10- rasmda ko’rishimiz mumkinki, xo’jalik yurituvchi subektni tashkil 
qilishda va uning faoliyati davomida moliyaviy manbalarning shakillanishi turlicha 
ekan. Xo’jalik yurituvchi subektni tashkil qilishda ta’sischilar mablag’i, davlat 
mablag’i aktsiyadorlar va boshqa investorlar mablag’i hisobidan moliyalashtirilsa, 
uning faoliyati davomida moliyaviy ta’minoti o’z foydasidan bir qismini ajratish , 
moliya bozorida ishtirok etish, banklardan qarz olish va boshqa manbalar evaziga 
amalga oshirilar ekan. Agar xo’jalik yurituvchi subektning faoliyati ishlab 
chiqarish bo’lsa, foydaning asosiy manbai ishlab chiqarib sotilgan mahsulotdan 
tushum bo’ladi. Agar u xizmat ko’rsatish faoliyati bilan shug’ullanuvchi xo’jalik 
yurituvchi subekt bo’lsa, foydaning asosiy qismi xizmat ko’rsatish evaziga olgan 
tushumdan iborat bo’ladi. 

---

50