Moliyaviy risklar

2. Risk tushunchasi
Bugungi kunda risk mohiyati bo’yicha bir ma’noli izoh yo’q. Bu, xususan, ushbu hodisaning ko’p qirrali ekanligi, xo’jalik qonunchiligimiz tomonidan real iqtisodiy amaliyotda va boshqaruv faoliyatida deyarli to’liq inkor etilishi bilan izohlanadi. Bunga qo’shimcha ravishda, risk – ko’plab ustma-ust tushmaydigan, ba’zan esa qarama-qarshi real asoslarga ega bo’lgan murakkab hodisadir. Bu turli xil nuqtai nazardan riskning bir nechta ta’rifi mavjud bo’lishi ehtimolini yuzaga keltiradi.
Riskning ko’plab ta’riflarini tahlil qilish bizga quyidagi kabi riskli vaziyatlarga xos bo’lgan asosiy masalalarni aniqlash imkonini beradi:
• ehtimoliy natijalardan qaysi biri amaliyotda qo’llanilishini belgilab beruvchi voqea-hodisaning tasodifiylik xarakteri (noaniqlik mavjudligi);
•muqobil yechimlar mavjudligi;
•natijalar ehtimoli va kutilayotgan natijalar ma’lum yoki ularni aniqlash mumkin;
• zararlar yuzaga kelishi ehtimoli;
• qo’shimcha foyda olish ehtimoli.
1-rasm. Foydaning riskka bog‘liqligi
3. Iqtisodiyotning turli bo`g`inlarida risklar
Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida risk bu – tadbirkorlik faoliyatiga ta`sir etuvchi eng asosiy elementlaridan biri hisoblanadi.
Siyosiy va iqtisodiy nobarqarorlik sharoitida risk darajasi oshadi.
Risk funksiyalari
Rag`batlantiruvchi
Himoyalovchi
Riskning rag`batlanturuvchi funksiyasining ikkita jihati bor.
Birinchi jihati shunday bir holatda yuzaga keladiki, bunda risk iqtisodiy qarorlarni hal qilishda asosiy rolini o`ynaydi, ayniqsa innovatsion, investitsion qarorlarni qabul qilishda ko`rinadi.
Ikkinchi ko`rinishi esa asoslanmagan risk bilan qabul qilingan va amalga oshirilgan qarorlar natijasida yuzaga keladi.
Riskning himoyalovchi funksiyasi ham ikki jihatga ega: tarixiy-genetik va ijtimoiy - huquqiy.
Tarixiy-genetik jihati shundan iboratki, insonlar doimo tarzda kutilmagan noxush voqealardan o`zlarini asrash shakllari va vositalarini izlaydilar. Amaliyotda bu sug`urtalangan rezerv fondlarini tashkil etish, tadbirkorlik risklarini sug`urtalash kabi ko`rinishlarda namoyon bo`ladi.
Ijtimoiy-huquqiy jihati esa, xo`jalik, mehnat, jinoiy qonun hujjatlari to`plamida risk kategoriyalarini joriy qilishda namoyon bo`ladi.