Молиявий таҳлил

Корреляцион (стохастик) боғланиш

Бу жуда кўп кузатувлардагина намоён бўладиган кўрсаткичлар орасидаги тўлиқ бўлмаган, тахминий боғланишдир. Одатда, жуфт ва кўп миқдорли корреляциялар фарқланади. Жуфт корреляция- бу битта омилли, бошқаси натижавий бўлган кўрсаткичлар орасидаги боғланишдир. Кўп миқдорли корреляция эса натижавий кўрсаткичлар билан бир нечта омилларнинг ўзаро таъсирида ишлатилади.

Корреляцион таҳлилни қўллаш бир ёки бир нечта омиллар таъсири остида бўлган натижавий кўрсаткичлар ўзгаришини аниқлаш (мутлақ ўлчамда), ҳар бир омилдан натижавий кўрсаткичнинг нисбий боғланиш даражасини аниқлашда фойдаланилади.

Меҳнат унумдорлиги (Y) нинг ишчилар ёши (x) га боғлиқлиги

x	y	x/10	xy	x2	x2y	x3	x4	yx
20	4,2	2,0	8,4	4,00	16,8	8,0	16	3,93
25	4,8	2,5	12,0	6,25	30,0	15,62	39	4,90
30	5,3	3,0	15,9	9,00	47,7	27,00	81	5,55
35	6,0	3,5	21,0	12,25	73,5	42,87	150	5,95
40	6,2	4,0	24,8	16,00	99,2	64,00	256	6,05
45	5,8	4,5	26,1	20,25	117,4	91,13	410	5,90
50	5,3	5,0	26,5	25,00	132,5	125,00	625	5,43
55	4,4	5,5	24,2	30,25	133,1	166,40	915	4,78
60	4,0	6,0	24,0	36,00	144,0	216,00	1296	3,70
Жами	46,0	36,0	183,0	159,00	794,0	756,00	3788	46,00

Назарий ўйин усули

Назарий ўйин усули ва таҳлилда фойдаланишнинг ўзига хос томонлари. Назарий ўйин усули ўрганилаётган воқелик тафсифига кўра ундаги мавжуд вазиятлар ичида энг мақбул стратегиянинг топишни тадқиқ қилади. Бунда корхона учун энг қулай ва мақбул вазият стратегия қилиб бошқарув қарорлари асосида белгилаб олинади. Мазкур ҳолатни математик кўринишга келтиришда ҳар бир вазиятни алоҳида ўйин иштирокчиси деб белгилаб олинади. Ҳар бир иштирокчи эса ўзининг манфаатини максималлаштиришни бошқа иштирокчилар ҳисобидан амалга оширишга ҳаракат қилади.

Назарий ўйин усулида масала аниқ формулалаштиришни талаб қилади. Бунда ўйин қоидаси ва иштирокчилар сони белгиланади, иштирокчилар имкониятидаги стратегиялар аниқланади, ютуқлар ва ютқазишлар ўрганилади.

Масалаларни ҳал қилишда алгебранинг чизиқли тенгламалар ва тенгсизликлар тизими усуллари ва бошқа шу кабилардан фойдаланилади.

Назарий ўйин усулининг мазмунини қуйидаги мисолда кўришимиз мумкин.

Назарий ўйин усули

Болалар устки кийими ишлаб чиқаришга ихтисослашган кичик корхона октябрь ва ноябрь ойларида бир дона куртка ишлаб чиқариш учун 30,0минг сўм харажат қилади, бир дона пальто ишлаб чиқариш учун эса -40,0минг сўм харажат қилади. Сотиш баҳоси эса куртка учун - 35,0 минг сўм бўлса, Пальто учун эса – 50,0 минг сўм.

Кўп йиллик кузатишлар шуни кўрсатадики корхона ҳаво илиқ келса 270 дона куртка, 170 дона пальто сотар экан. Совуқ ҳавода эса 200 дона куртка маҳсулоти, 250 дона пальто маҳсулотини сотиш имконияти мавжуд.

Назарий ўйин усли (мисол)

Об-ҳавони қандай бўлишлиги аввалдан башорат қилиш қийинлигини эътиборга олиб, яъни табиат инжиқлигини ҳисобга олган ҳолда корхонага тушадиган тушумни барқарорлаштириш талаб этилса, қуйидагича ҳисоб- китоб ишлари амалга оширилади.

1. Мавсум илиқ келса корхона тушуми қуйидагича бўлади.

270* 35 + 170 *50 = 19500,0 минг сўм;

2. Мавсум совуқ келса корхона тушуми қуйидагича бўлади.