Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандарти 3 Бизнес бирлашувлари Мақсади

Сотиб олиш санасини аниқлаш 
8 
Сотиб олувчи сотиб олиш санасини аниқлаши лозим, қайсики у сотиб олинувчи устидан 
назоратга эга бўладиган санадир. 
9 
Сотиб олувчи сотиб олинувчи устидан назоратга эга бўладиган сана умуман олганда сотиб олувчи 
юридик тарзда товонни ўтказадиган, активларни сотиб оладиган ва сотиб олинувчининг 
мажбуриятларини қабул қиладиган сана – охирги санадир. Бироқ, сотиб олувчи назоратга охирги 
санадан олдинроқ ёки кейинроқ бўлган санада эга бўлиши мумкин. Масалан, сотиб олиш санаси 
охирги санадан олдин келади, агарда ёзма келишув сотиб олувчи охирги санадан олдин сотиб 
олинувчи устидан назоратга эга бўлишини таъминласа. Сотиб олувчи сотиб олиш санасини 
белгилашда барча ўринли маълумотларни ва ҳолатларни кўриб чиқиши лозим.
Сотиб олинган аниқланадиган активларни, қабул қилинган 
мажбуриятларни ва сотиб олинувчидаги ҳар қандай назорат-
қилинмайдиган улушни тан олиш ва баҳолаш 
Тан олиш тамойили 
10 
Сотиб олиш санасида, гудвиллдан алоҳида тарзда, сотиб олувчи сотиб олинган аниқланадиган 
активларни, қабул қилинган мажбуриятларни ва сотиб олинувчидаги ҳар қандай назорат-
қилинмайдиган улушни тан олиши лозим. Сотиб олинган аниқланадиган активларни ва 
зиммага олинган мажбуриятларни тан олиш 11 ва 12-бандларда белгиланган шартларга 
шартлидир.
Тан олиш шартлари 
11 
Сотиб олиш усулини қўллашнинг қисми сифатида тан олишни қаноатлантириш учун, сотиб олинган 
аниқланадиган активлар ва қабул қилинган мажбуриятлар сотиб олиш санасида Молиявий 
ҳисоботларни тайёрлаш ва тақдим этишнинг Концептуал асоси
1
даги активлар ва 
1
БҲХСҚ нинг Молиявий ҳисоботларни тайёрлаш ва тақдим этишнинг Концептуал асоси 
БҲХСК томонидан 2001 йилда қабул қилинган. 2010 йилнинг сентябрида, БҲХСК Концептуал 
асосни Молиявий ҳисобот бўйича Концептуал асос билан алмаштирди. 

---

МҲХС 3 
©
МҲХС Фонди 
3
мажбуриятларнинг таърифларини қаноатлантириши лозим. Масалан, сотиб олувчи сотиб 
олинувчининг фаолиятидан чиқиш ёки сотиб олинувчининг ходимларининг фаолиятини тўхтатиш 
ёки бошқа жойга ўтказиш бўйича ўз режасини амалга оширишда келгусида сарфлашни кўзда тутган 
аммо сарфлашга мажбур бўлмаган харажатлар сотиб олиш санасида мажбуриятлар ҳисобланмайди. 
Шу туфайли, сотиб олувчи ушбу харажатларни сотиб олиш усулини қўллашнинг қисми сифатида 
тан олмайди. Бунинг ўрнига, сотиб олувчи ушбу харажатларни ўзининг бирлашувдан кейинги 
молиявий ҳисоботларида бошқа МҲХСларга мувофиқ тан олади. 
12 
Шу билан бирга, сотиб олиш усулини қўллашнинг қисми сифатида тан олишни қаноатлантириш 
учун, сотиб олинган аниқланадиган активлар ва қабул қилинган мажбуриятлар сотиб олувчи билан 
сотиб олинувчи (ёки унинг собиқ мулк эгалари) ўртасидаги алоҳида операциялар натижаси 
бўлмасдан, балки бизнес бирлашуви операциясидаги айирбошлашнинг қисми бўлиши шарт. Сотиб 
олувчи қайси сотиб олинган активлар ва қабул қилинган мажбуриятлар сотиб олинувчи учун 
айирбошлашнинг қисми бўлишини ва қайсилари, агарда мавжуд бўлса, уларнинг хусусиятига ва 
ўринли МҲХСларга мувофиқ ҳисобга олинадиган алоҳида операцияларнинг натижаси бўлишини 
аниқлаш учун 51-53 бандлардаги кўрсатмани қўллаши лозим. 
13 
Сотиб олувчининг тан олиш тамойили ва шартларини қўллаши шундай активларни ва 
мажбуриятларни тан олишга олиб келиши келиши мумкинки, қайсики сотиб олинувчи томонидан 
унинг молиявий ҳисоботларида активлар ва мажбуриятлар сифатида олдин тан олинмаган. Масалан, 
сотиб олувчи сотиб олинган аниқланадиган номоддий активларни, масалан брэнд номини, патентни 
ёки мижоз билан алоқаларни тан олади, қайсики сотиб олинувчи томонидан активлар сифатида 
унинг молиявий ҳисоботларида тан олинмаган, чунки у уларни ички тарзда ишлаб чиққан ва 
тегишли сарфларни харажат сифатида тан олган. 
14 
Б28-Б40 бандлар оператив ижара бўйича келишувлар ва номоддий активларни тан олиш бўйича 
кўрсатмани таъминлайди. 22-28 бандлар аниқланадиган активлар ва мажбуриятларнинг шундай 
моддаларни ўз ичига оладиган турларини белгилайдики, бунда мазкур МҲХС ушбу моддалар учун 
тан олиш тамойили ва шартларига нисбатан чекланган истисноларни таъминлайди.
Бизнес бирлашувида сотиб олинган аниқланадиган активларни ва қабул 
қилинган мажбуриятларни таснифлаш ёки белгилаш