|
Бошланғич қиймат
6.69
Кўп вазиятларда, жорий қийматни эмас, балки бошланғич қийматни баҳолаш осон ва ўз навбатида,
камроқ сарф талаб қилади. Бундан ташқари, бошланғич қиймат асосида баҳолаш асосини қўллаган
ҳолда олинган баҳолар одатда тушунарли ва кўп ҳолларда текширилувчан ҳисобланади.
6.70
Лекин, истеъмолни баҳолаш ва қадрсизланишдан кўрилган зарарларни ёки зарар келтирувчи
мажбуриятларни идентификациялаш ва баҳолаш субъектив бўлиши мумкин. Шу тариқа, актив ёки
мажбуриятнинг бошланғич қийматини баҳолаш ёки текшириш баъзан жорий қийматни баҳолаш ва
текшириш каби мураккаб бўлиши мумкин.
6.71
Бошланғич қиймат асосида баҳолаш асосидан фойдаланишда вақтнинг турли пайтларида ҳарид
қилинган ёки қабул қилинган айнан ўхшаш активлар ёки мажбуриятлар молиявий ҳисоботда турли
суммаларда акс эттирилиши мумкин. Бу ҳам битта ҳисобот берувчи ташкилот доирасида турли
даврларда, ҳам бир даврда, бироқ турли ташкилотлар бўйича қиёсийликни камайтириши мумкин.
Концептуал асос
© МҲХС Фонди
57
Жорий қиймат
6.72
Ҳаққоний қиймат ташкилотга хос позициядан эмас, балки бозор иштирокчилари позициясидан
аниқланиши ва актив қачон ҳарид қилинганлиги ёки мажбурият қачон қабул қилинганлигига боғлиқ
эмаслиги боис, ҳаққоний қиймати бўйича баҳоланадиган айнан ўхшаш активлар ёки мажбуриятлар,
қоидага кўра, айни бир ҳил бозорларга кириш имконига эга ташкилотлар томонидан айни бир
суммада баҳоланади. Бу ҳам битта ҳисобот берувчи ташкилот доирасида турли даврларда, ҳам бир
даврда, бироқ турли ташкилотлар бўйича қиёсийликни ошириши мумкин. Аксинча, фойдаланиш
қиймати ва ижро этиш қиймати ташкилот учун хос бўлган тахминларни акс эттириши муносабати
билан, бундай баҳолашлар турли ташкилотларда айнан ўхшаш активлар ёки мажбуриятлар учун фарқ
қилиши мумкин. Бундай фарқларнинг мавжудлиги, айниқса агар активлар ёки мажбуриятлар ўхшаш
тарзда пул оқимлари ҳосил қилса, қиёсийликни камайтириши мумкин.
6.73
Агар актив ёки мажбуриятнинг ҳаққоний қийматини бевосита фаол бозорда кузатилган нархлардан
фойдаланган ҳолда аниқлаш мумкин бўлса, ҳаққоний қийматни баҳолаш жараёни кам сарфли,
тушуниш учун содда ва осон бўлади; ва ҳаққоний қийматни бевосита кузатиш йўли билан текшириш
мумкин бўлади.
6.74
Баҳолаш усулларидан, баъзан жумладан пул оқимларига асосланган баҳолаш усулларидан
фойдаланиш, агар у бевосита фаол бозорда кузатилган ҳисобланмаса ва одатда фойдаланиш қиймати
ва ижро этиш қийматини аниқлашда зарур ҳисобланса, ҳақиқий қиймат учун зарур бўлиши мумкин.
Фойдаланилаётган усулга боғлиқ ҳолда:
(а)
баҳолаш учун кирувчи маълумотларни аниқлаш ва мазкур баҳолаш усулини қўллаш
сарфларни талаб қилиши ва мураккаб бўлиши мумкин;
(б)
баҳолаш жараёнида фойдаланиладиган кирувчи маълумотлар субъектив бўлиши мумкин ва
ҳам кирувчи маълумотларни, ҳам жараённинг ўзини тўғрилигини текшириш мураккаб
бўлиши мумкин. Натижада, айнан ўхшаш активлар ёки мажбуриятларни баҳолаш фарқ
қилиши мумкин. Бу қиёсийликни камайтириши мумкин.
6.75
Кўп ҳолларда, бошқа активлар билан биргаликда фойдаланиладиган алоҳида актив учун фойдаланиш
қийматини ишончли тарзда аниқлашнинг имконияти йўқ. Бунинг ўрнига, фойдаланиш қиймати
активлар гуруҳи учун аниқланади ва кейин натижани алоҳида активларга тақсимлаш талаб қилиниши
мумкин. Бундай жараён субъектив ва ихтиёрий бўлиши мумкин. Бундан ташқари, қандайдир актив
учун фойдаланиш қийматининг ҳисоб баҳолари тасодифан ундан гуруҳда бошқа активлар билан
биргаликда фойдаланишдан синергияни акс эттириши мумкин. Шу тариқа, бошқа активлар билан
биргаликда фойдаланилаётган активнинг фойдаланиш қийматини аниқлаш сарф талаб этадиган
жараён бўлиши мумкин ва унинг мураккаблиги ҳамда субъективлиги текширилувчанликни
камайтиради. Шу туфайли, амалий жихатдан фойдаланиш қиймати бундай активларни мунтазам
қайта баҳолаш учун мақбул баҳолаш асоси бўлмаслиги мумкин. Лекин, у активларни номунтазам
қайта баҳолаш учун, масалан бошланғич қиймат тўлиқ қопланадиган ёки қопланмайдиган бўлишини
аниқлаш учун қадрсизланиш тестида фойдаланилганда фойдали бўлиши мумкин.
6.76
Ўрнини қоплашнинг жорий қиймати асосида баҳолаш асосидан фойдаланишда вақтнинг турли
пайтларида ҳарид қилинган ёки қабул қилинган айнан ўхшаш активлар ёки мажбуриятлар молиявий
ҳисоботда бир хил суммада акс эттирилади. Бу ҳам битта ҳисобот берувчи ташкилот доирасида турли
даврларда, ҳам бир даврда, бироқ турли ташкилотлар бўйича қиёсийликни ошириши мумкин. Лекин,
ўрнини қоплашнинг жорий қийматини аниқлаш жараёни мураккаб, субъектив ва сарф талаб этадиган
бўлиши мумкин. Масалан, 6.22 бандда қайд этилганидек, ташкилотда мавжуд активнинг жорий ёши
ва ҳолатини акс эттириш учун активни ўрнини қоплашнинг жорий қийматини янги активнинг жорий
нархига тузатиш киритиш йўли билан баҳолаш зарур бўлиши мумкин. Бундан ташқари, бизнесни
юритиш технологиялари ва амалиётининг ўзгарганлиги туфайли кўп активлар айнан ўхшаш
активларга алмаштирилмаслиги мумкин. Натижада, мавжуд активга эквивалент активни ўрнини
қоплашнинг жорий қийматини баҳолаш учун янги активнинг жорий нархига қўшимча субъектив
тузатиш киритиш талаб қилинади. Шунингдек, ўрнини қоплашнинг жорий қийматидан баҳолаш
асоси сифатида фойдаланишда ўрнини қоплашнинг жорий қийматига тенг бўлган баланс
қийматидаги ўзгаришни активнинг истеъмол қилинган қисмини ўрнини қоплашнинг жорий
қийматига ва нархлар ўзгариши таъсирига (6.42-банд) ажратиш мураккаб бўлиши ва ихтиёрий
тахминларни талаб қилиши мумкин. Бундай қийинчиликлари сабабли, ўрнини қоплашнинг жорий
қийматига асосланган баҳолаш текширирувчанлик ва тушунарлилик каби тавсифларга эга
бўлмаслиги мумкин.
Концептуал асос
58
© МҲХС Фонди
Do'stlaringiz bilan baham: |
