Sug‘urta tashkilotlarining kreditorlik qarzlari tarkibi quyidagi jadvalda
33
4
kechiktirilgan daromadlar
- 6210, 6220, 6230-schetlar
640-satr
5
soliq va majburiy to‘lovlar
bo‘yicha kechiktirilgan
majbu-riyatlar
6240-schet
650-satr
6
byudjetga to‘lovlar bo‘yicha
qarz
6400-schet
680-satr
7
sug‘urtalar bo‘yicha qarz 6510-schet
690-satr
8
maqsadli davlat
jamg‘armalariga qarz
6520-schet
700-satr
9
ta’sischilarga bo‘lgan qarz 6600-schet,
710-satr
10
mehnatga haq to‘lash
bo‘yicha qarz
6700-schet,
720-satr
11
Boshqa qarzlar
Sug‘urta tashkilotlarida muddati o‘tkazib yuborilgan majburiyatlarning
yuzaga chiqish sabablariga quyidagilar kiradi:
- sug‘urta tashkilotining moliyaviy holatining nosog‘lomligi;
- sug‘urta tashkilotining to‘lov layoqatiga ega emasligi;
- likvid mablag‘larning aylanuvchanligi uzoqligi;
- shartnoma majburiyatlariga va to‘lov shartlariga amal etmaslik;
- xo‘jalik shartnomalarining buzilishidan ko‘riladigan zararlarning to‘g‘ri
o‘rganilmasligi);
- hisob-kitoblarda zamonaviy hisob shakllariga yo‘l berilmaganligi (fyuchers, fors-
major, veksel, kimmatli kagozlar, barter operatsiyalari).
Debitorlik-kreditorlik majburiyatlarining undirib olish muddati 3 oy qilib eki
90 kalendar kun qilib belgilangan. Ushbu muddatdan so‘ng debitorlik va
kreditorlik majburiyatlari nazoratga olinadi xamda ularning holati bo‘yicha davlat
qonunchiligiga muvofiq javobgarlik shartlari (ma’muriy va moliyaviy)
belgilangan.
34
Debitorlik va kreditorlik majburiyatlarini hisobdan chiqarish muddati
sifatida huquqiy shaxslar o‘rtasida 1 yil, sug‘urta tashkiloti bilan jismoniy
shaxslar o‘rtasida 3 yil muddat belgilangan. Ushbu muddatda tulanmagan eki
undirib olinmagan majburiyatlar, qarzlar sug‘urta tashkiloti foyda va zararlariga
olib boriladi. Muddati o‘tgan debitorlik va kreditorlik majburiyatlari davlat
tamonidan nazorat qatori sifatida olingan. Muddati o‘tkazib yuborilgan kreditorlik
majburiyatlari sug‘urta tashkiloti foydasiga qo‘shiladi
Muddati o‘tgan debitorlik va kreditorlik majburiyatlarini foyda va zararlar
qatoriga olib borish shartlari davlat hisob, soliq qonunchiligiga muvofiq qat’iy
tartibga solinadi.
Muddati o‘tgan va to‘lash muddati kelgan majburiyatlar sug‘urta
tashkilotlarida alohida hisobga olinadi va boshqariladi. Muddati o‘tgan debitorlik
majburiyatlar
debitorlik
va
kreditorlik
majburiyatlari
to‘g‘risidagi
ma’lumotnomada alohida ko‘rsatiladi. Ularning Respublika ichkarisidagi sug‘urta
tashkilotlari va respublikadan tashqaridagi sug‘urta tashkilotlari o‘rtasida muddati
o‘tgan majburiyatlarga ajratish mumkin.
Debitorlik majburiyatlarining hajmi, tarkibi hamda vujudga kelish muddati
bo‘yicha o‘rganish asosida ularning holatiga, aylanuvchanlik darajasiga, debitorlik
qarzlari bilan bog‘lik bo‘lgan moliyaviy holat ko‘rsatkichlariga baho beriladi.
Kreditorlik majburiyatlarining tarkibini o‘rganishda qarzdor bo‘lgan
tomonlar bo‘yicha majburiyatlarning guruhlanishi, ularni to‘lash muddatlari
bo‘yicha baxo beriladi.
Kreditorlik qarzlarining holatiga ularning aylanish darajalarini o‘rganish
asosida to‘liq baho berish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: