|
A
B
1
Foiz stavkasi (rate)=
0,6667%
2
To‘lov soni (per)=
48
3
Davlar miqdori (n per)=
300
4
Joriy qiymat (pv)=
$100,000
5
Kelgusidagi qiymat (fv)=
0$
6
7
48-chi to’lovning foiz qismi
($628.12)
8
48-chi qarzi to’lov asosiy qismi
($143.69)
9
10
Kiritilgan yacheyka b7:=IPMT((8/12)% ,b2, b3, b4, b5)
11
Kiritilgan yacheyka b8:=PPMT((8/12)%,b2,b3,b4,b5)
3. Yillik bo’lmagan qo’shma davrlar uchun joriy va kelgusi qiymatni
aniqlash
Foiz stavkalarini taqqoslab bo’ladigan qilish. Qayerga investitsiyalash yoki
qarz olish bo’yicha to’g’ri qarorlar qabul qilish uchun foiz stavkalarini taqqoslab
bo’ladigan qilish maqsadga muvofiq. Baxtga qarshi ba’zi stavkalar yillik
qolganlari esa, choraklik yoki kunlik hisoblanishi mumkin. Turli davrga tegishli
bo’lgan foiz stavkalarini taqqoslash to’g’ri emas. Ularni taqqoslashning yagona
yo’li ularni bir davrga keltirib olib taqqoslash hisoblanadi.
Turli foiz stavkalarini taqqoslash mumkin qilish jarayonini tushunish uchun,
dastlab, nominal yoki belgilangan foiz stavkasini tavsiflash zarur. Masalan, siz
qarz olish maqsadida stavkalarni o’rganyapsiz va biri 8% yillik to’lanadi va yana
biri 7.85% choraklik to’lab beriladi, 8% ham 7.85% ham nominal foiz stavkalar.
Baxtga qarshi, stavkalardan biri yillik hisoblanadi, ikkinchisi esa oylik hisoblanadi,
ya’ni ikki stavka ham taqqoslab bo’lmaydigan. Haqiqatda, nominal stvakalarni
ularni bir davrda hisoblanadigan qilmaguncha taqqoslab bo’lmaydi. Ularni
taqqoslab bo’ladigan qilish uchun umumiy davr uchun ekvivalent stavkani
topamiz. Biz buni samarali yillik stavka (EAR) ni hisoblash orqali amalga
oshiramiz. Bu nominal foiz stavka bo’lib, nominal yoki belgilangan stavka kabi bir
xil qaytimga ega bo’ladi.
Faraz qilamiz, siz bankdan 12% oylik foiz stavkada qarz olmoqchisiz. Agar
siz 12 oy davomida 1%dan olsangiz 1$ dan qarz olgan bo’lasiz.
$1.00
= $1.126825
Natijada, siz 12% ning o’rniga 12.6825% da qarz olyapsiz. Unga ko’ra yillik
stavka nominal stavka kabi qarz to’lovlarini hosil qilishi mumkin. Boshqacha qilib
137
aytganda, agar siz 1.6825% yillik hisoblanadigan va 12% oylik hisoblanadigan
qarz olsangiz ikkisi ham bir xil natija beradi. Shunday qilib, 12% oylik
to’lanadigan foiz stavka uchun 12.6825% samarali foiz stavka (EAR) hisoblanadi.
Jarayonni umumiylashtirsak,
EARni quyidagi tenglama orqali hisoblashimiz mumkin:
EAR =
(7)
Bu yerda EAR samarali yillik foiz stavka va m yildagi hisoblanayotgan
davrlar miqdori. Banklar va bizneslar taklif etayotgan foiz stavkalarini taqqoslash
mumkin
qilish
orqali
mantiqiy
qarorlar
qabul
qilinishi
mumkin.
EARni yarim yillik, choraklik yoki boshqa yillik bo’lmagan muddatda joriy va
kelgusi qiymatlarga qo’llaganda ham bir xil mantiq yotadi. Yuqorida pulni vaqt
bo’yicha qiymatini aniqlaganda pul oqimlari yillik amalga oshirilishi yoki
diskontlash davri birga teng deb oldik. Shunga qaramay, ko’pchilik
obligatsiyalarda foizlar yarim yillik to’lanadi va ko’pchilik ipotekalar oylik
to’lovlarni talab qiladi.
Masalan, agar biz pulimizni 5 yilga 8% dan to’lovlar yarim yilda amalga
oshirilsa, biz pulimizni o’nta 6 oylik davrlarda har birida 4% dan daromad oladigan
qilib investitsiyalayotgan bo’lamiz. Agar 8% 5 yil chorakda to’lanadigan bo’lsa
20ta uch oylik davr uchun 2%dan foiz daromadi olamiz. Bu jarayon osonlikcha
umumlashtirilishi mumkin, quyida kelgusi qiymatni investitsiya yillik bo’lmagan
davrlar uchun formula aks etgan:
(8)
Bu yerda FV = n yil so’ngiga kelib investitsiyaning kelgusi qiyati
n = diskontlash amalga oshiriladigan davrlar soni
r = yillik foiz (diskont) stavka
PV = joriy qiymat yoki birinchi yil boshidagi investitsiyalangan qiymat
m = yil davomida hisoblash qancha marta amalga oshirilishini bildiradi
Haqiqatda, barcha pul oqimini vaqt bo’yicha surishga asoslangan formulalar
yillik bo’lmagan miqdorlarni ham osonlikcha qabul qila oladi. Har bir holatda ham,
bu bobda tanishtirgan formulalarimizdan 2 holat hosil qilamiz-birinchisi n, yillar
soni va keyingisi r, yillik foiz stavka. Bu hisoblashlar ikki qadamda o’z ifodasini
topadi:
n davrlar soni bo’ladi yoki n (davrlar soni) m (yilda amalga oshiriladigan
diskontlashlar soni). Shunday qilib, 10 yilga oylik diskontlansa n 10 yilda 10 x 12
= 120 oyga teng bo’ladi va agar u kunlik diskontlansa, 10 yilda 10 x 365 = 3650
kunga teng bo’ladi.
138
15.2- jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
