“Moliya” kafedrasi

bahosini  obligatsiya  yoki  imtiyozli  aksiya  bahosi  kabi  oson  hisoblab  bo‘lmaydi, 
chunki  oddiy  aksiyaning  qaytim  stavkasini  bevosita  kuzatib  bo‘lmaydi.  Masalan, 
oddiy aksiyada aniq kupon to‘lovi yoki dividend miqdori belgilanmagan. 
Oddiy  aksiya  egalari  firmaning  asosiy  egalari  ekanligini  hisobga  olib, 
obligatsiya  va  imtiyozli  aksiya  egalariga  dividend,  foiz  to‘lovlari  va  qarzning 
asosiy  qismi  to‘lab  berilgandan  so‘ng  foydaning  kompaniya  ixtiyorida  qolgan 
qismi ularning foydasi hisoblanadi. Ikkinchidan, oddiy aksiyalar firma daromadini 
saqlab  turish,  reinvestitsiyalash  yoki  yangi  aksiyalarni  emissiya  qilish  natijasida 
olinishi mumkin.Ta’kidlab o‘tilgan turlari boshqalaridan farq qiladi, chunki firma 
foydani saqlab turganida tranzaksion xarajatlarni amalga oshirmaydi, ammo yangi 
aksiya emissiya qilganda tranzaksion xarajatlarni to‘lab berishiga to‘g‘ri keladi.  
Biz oddiy aksiya egalarining kutilgan daromad darajasini 2 usul bilan hisoblaymiz 
va  bu  kelgusida  kompaniyaning  oddiy  aksiya  bahosini  hisoblashda  alohida 
ahamiyatga  ega.  Bu  usullar  dividendning  o‘sib  borish  modeli  va  kapital  aktivni 
baholash  modeli  (KABM)  bo‘lib,  ikkisi  ham  qimmatli  qog‘ozlarni  baholash 
mavzusida ta’kidlab o‘tilgan edi.  
Firmaning  oddiy  aksiyalar  hozirgi  qiymati  barcha  kelgusidagi  dividend 
to‘lovlarining  yig‘indisiga  teng.  Agar  dividendlar  g  darajada  doimo  o‘sib  borishi 
kutilayotgan  bo‘lsa,  unda  investorning  talab  etilgan  qaytim  stavkasi dan  past 
bo‘ladi. Bunda, oddiy aksiyaning bahosi  quyidagicha yoziladi: 
 = 
 
    (6) 
Bu  yerda, 
  1  yil  ichida  firmaning  oddiy  aksiyadorlariga  taqsimlanishi 
kutilayotgan dividend  miqdori. Kutilayotgan dividend hozirgi dividend
) ning 1 
plus  dividendning  yillik  o‘sish  darajasiga  ko‘paytmasiga  teng  (ya’ni, 
.  Investorning  talab  etilgan  qaytim  stavkasi  (6)  tenglamadan 
ni 
topish orqali hisoblanadi: 
 =   +     
 
 
 
 
(7) 
Bu  yerda 
investorning  kompaniyaga  investitsiya  qilishdan  kutadigan 
daromad darajasidir. Bu koeffitsiyent oddiy aksiyaning bahosini hisoblash paytida 
qo‘llaniladi, yangi aksiyadorlik kapitali kompaniyaning hozirgi davr daromadining 
bir  qismini  saqlash  orqali  hosil  qilinadi.  Oddiy  aksiyalarni  moliyalashtirish  2  xil 
usul  orqali  amalga  oshiriladi,  birinchisi  daromadni  saqlash  va  ikkinchisi  yangi 
aksiyalarni savdoga chiqarish. Agar firma daromadini saqlasa, tranzaksion xarajat 
vujudga  kelmaydi,  shunday  ekan,  investorning  kutilgan  qaytim  stavkasi 
kompaniyaning yangi aksiyalari kapital bahosiga teng bo‘ladi. 
Agar firma aksiyadorlik kapitalini oshirish uchun yangi aksiyalarni emissiya qilsa, 
tranzaksion  xarajatlarni  qilishiga  to‘g‘ri  keladi.  (7)  tenglamada  oddiy  aksiya 

---

181 
 
bahosini 
 topish uchun tranzaksion xarajatlarni hisobga olish maqsadida har bir 
aksiyaga sof tushum 
ni aksiya narxi 
 bilan almashtiramiz: 
 = 
 +   
 
 
 
(8)