“Moliya” kafedrasi

Moliyaviy hisobotlar funktsiyalari
 
Firmaning egalari va 
kreditorlariga 
firmaning joriy 
moliyaviy ahvoli 
hamda o’tgan davrda 
uning faoliyati 
qanchalik samarali 
bo’lgani to’g’risida 
ma’lumot berish
 
Firma egalari va 
kreditorlariga 
kompaniya faoliyati 
samaradorligining 
asosiy reja ko’rsat-
kichlarini aniqlash va 
menejerlar fao-liyatini 
tartibga solish 
imkonini berish 
 
 
Qulay shablon-
modellar tuzish va 
ulardan moliyaviy 
rejalashtirish 
jarayonida foydalanish
 

---

85 
 
hisobotlarida  kamdan-kam  hollarda  uning  faoliyati  qanchalik  samarali  bo‘lganini 
to‘liq  baholash  uchun  zarur  ma’lumot  mavjud.  Ammo  hisobotlar  manfaatdor 
shaxslarni kompaniya faoliyatining qaysi jihatlarini, ayniqsa, o‘ta sinchkovlik bilan 
tahlil  qilish  kerakligi  to‘g‘risida  muhim  ma’lumot  bilan  ta’minlashi  mumkin. 
Moliyaviy  hisobotlarni  batafsil  o‘rganib,  firmani  boshqarishda  qo‘lga  kiritilgan 
yutuqlar  va  yo‘l  qo‘yilgan  xatolarni  ko‘rish,  ba’zida  esa  firibgarliklarni  aniqlash 
mumkin.  Ularning  naqadar  muhim  ekanligini  anglash  uchun  Hisob  Palatasi, 
Moliya vazirligi, Soliq qo‘mitasi, tarmoq yoki soha vazirliklari qoshidagi Nazorat-
taftish  boshqarmalari,  auditorlik  xizmatlari  va  hokazolar  tomonidan  taqdim 
etiladigan  materiallarga  ko‘z  tashlashning  o‘zi  yetarli.  Xuddi  shunday  maqsad 
bilan  OAV  tomonidan  e’lon  qilinayotgan  ma’lumotlarga  e’tibor  berishning  o‘zi 
ham juda ko‘p narsani ko‘rsatishi mumkin.  
 
Rasmga  ko‘rsatilishicha,  moliyaviy  hisobotlarning  ikkinchi  funksiyasi  firma 
egalari  va  kreditorlariga  kompaniya  faoliyati  samaradorligining  asosiy  reja 
ko‘rsatkichlarini aniqlash va menejerlar faoliyatini tartibga solish imkonini berish 
hisoblanadi. 
Moliyaviy hisobotlardan direktorlar kengashi kompaniya samarador-ligining 
rejadagi ko‘rsatkichlari borasida muayyan maqsadni belgilash uchun foydalanadi. 
Masalan, ular balans daromadliligi yoki kapital daromad-liligi koeffitsiyenti (ROE) 
uchun  aniq o‘sish  sur’atini belgilagan holda,  muayyan  maqsad  qo‘yishi  mumkin. 
Shuningdek,  kreditorlar  firma  boshqaruv-chilari  oldiga  joriy  aktivlar  va  joriy 
majburiyatlar  nisbati  koeffi-tsiyenti  kabi  kutilgan  ko‘rsatkichni  maqsad  qilib 
qo‘ygan holda, ularning xatti-harakatlarini cheklab qo‘yishlari ham mumkin. 
Moliyaviy  hisobotlarning  navbatdagi  funksiyasi,  qulay  shablon-modellar 
tuzish va ulardan moliyaviy rejalashtirish jarayonida foydalanishdir.  
O‘z  kompaniyalari  uchun  ma’lum  davr  bo‘yicha  moliyaviy  natijalar 
to‘g‘risida  dastlabki  hisobotlar,  balans  va  pul  oqimlari  to‘g‘risida  hisobotlarni 
tayyorlar ekanlar, menejerlar alohida rejalar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni nazorat 
qilishlari  va  firmaning  moliyaviy  mablag‘larga  bo‘lgan  umumiy  ehtiyojini 
aniqlashlari  kerak.  Rejalashtirish  jarayonida  ushbu  standart  moliyaviy  hisobotlar 
boshqa shablonlarga almashtirilishi mumkin. Ammo, standart hujjatlar – moliyaviy 
natijalar  to‘g‘risidagi  hisobot  va  balansning  asosiy  afzalligi  shundaki,  ular  bilan 
ishlaydiganlar,  odatda,  professional  tayyorgarligi  va  maxsus  ma’lumotga  ega 
bo‘lganliklari tufayli mazkur hujjatlar bilan yaxshi tanish bo‘ladilar.