“Moliya” kafedrasi

Moliyaviy infratuzilma
 
Buxgalteriya hisobi va sud 
ishlarini hal etish jarayonlari
 
Moliyaviy tizim qatnashchilarining o’zaro 
munosabatlarini nazorat qiluvchi (tartibga 
soluvchi) idoralar
 
Moliyaviy instrument (vosi-ta)lar 
savdosiga ko’maklashuv-chi 
hisob-kliring tashkilotlar
 

---

79 
 
Bir  necha  asrlar  davomida  jamiyatning  tarixiy  rivojlanish  tadqiqoti  bilan 
shug‘ullanuvchi 
olimlarning 
aniqlashlariga 
ko‘ra, 
moliyaviy 
tizim 
infratuzilmasining 
evolyutsiyasi 
mamlakatlarning 
iqtisodiy 
rivojlanish 
mexanizmini tushunish uchun asosiy mezon bo‘lib hisoblanadi. 
Moliyaviy tizimni tartibga soluvchi ba’zi funksiyalar xususiy kompaniyalarni 
birlashtiruvchi  tashkilotlar  tomonidan,  boshqalari  esa  davlat  tashkilotlari 
tomonidan  amalga oshiriladi. Yuridik  jihatdan  davlat  muassasalarining  vakolatiga 
kiruvchi  bu  kabi  alohida  vazifalarni  bajarish,  ko‘pincha,  xususiy  sektor
71
 
tashkilotlariga topshiriladi. Bunday  tartib AQShda  va  shu kabi  dunyoning  boshqa 
davlatlarida  qabul  qilingan.  Ba’zan  bunday  xususiy  sektor  tashkilotlari  sifatida 
professional tor ixtisoslashgan assotsiatsiyalar, masalan, AQShdagi Moliya hisobi 
stan-dartlari  bo‘yicha  kengash  (FASB  –  Financial  Accounting  Standard  Board); 
boshqa  holatlarda  –  fond  birjalari,  uchinchidan  –  Xalqaro  svop  sotuvchilari 
assotsiatsiyasi  (ISDA  –  International  Swap  Dealers  Association)ga  o‘xshagan 
savdo assotsiatsiyalari maydonga chiqadi.  
Davlat, iqtisodiyotning har qanday boshqa sohasidagi kabi, moliyaviy sohada 
ham  ijobiy  rol  o‘ynashi  va  mamlakat  iqtisodiy  faoliyati  samara-dorligining 
ortishiga  imkon  yaratishi  mumkin.  Biroq,  muvaffaqiyatli  davlat  siyosati,  asosan, 
davlatning  moliyaviy  masalalarga  qay  darajada  aralashishi  va  uning  qaysi 
chegaradan o‘tmasligi zarurligini to‘g‘ri aniqlash bilan bog‘liq.