4-Мавзу. Ўзбекистонда давлат ички қарзларининг моҳияти, омиллари, қоплаш манбалари ва уларни бошқариш. Давлат ички қарзларининг моҳияти, таркиби ва омиллари. Давлат олган қарзлар. Фискал – давлат хазинасига пул маблағланрини жалб қилиш бўйича; Иқтисодий ривожланишни рағбатлантириш ва тартибга солиш.
Ички молиявий ресурслар, тақчилликни молиялаштириш учун мобилизация қилиш. Давлат ички қарзларини бошқариш юзасидан фаолиятнинг асосий йўналишлари. Бугунги кунда ривожланган мамлакатларда ички молиявий ресурсларини давлат кредити сифатида жалб қилиш жараёнида маҳаллий хокимият органларининг фаол иштирок этиши. Муниципал қарз муносабатларини шакллантириш амалиёти.
Давлатнинг молия сиёсатида ички қарзларни бошқариш тадбирларининг аҳамияти ва вазифалари. Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими тўғрисидаги қонун. Давлат ички қарзлари –давлат томонидан ички маблағларни жалб қилиш натижасида вужудга келган Ўзбекистон республикасининг мажбуриятлари йигиндиси. Давлат томонидан ички маблағларни жалб қилиш- активларни ички манбаларда нжалб этиш ҳамда бунинг натижасида Ўзбекистон Республикасининг қарз олувчи резидентларнинг ўз кредитларини тўлашига кафил сифатидаги мажбуриятларини вужудга келиши.
Давлат қарзлари давлат молияси учун ташвишли бўлиши. Ўз вақтида қайтарилмайдиган кредитлар миллий даромадни тақсимланиши натижасида давлат даромадлари ҳисобига қопланиши.
Давлат бюджетининг солиқли ва солиқсиз даромадлари. Солиқ сиёсати, иқтисодий сиёсатнинг ажралмас бир бўлаги, солиқларни жорий этиш, солиққа оид ҳуқуқий база яратиш, жорий этилган солиқлар ва солиқсиз тўловларни амалиётда ишлаш механизмини шаллантириш ва самарадорлигини ошириш. Давлат бюджети даромадларини прогноз қилишнинг хусусиятлари ва унинг макроиқтисодий ҳолатни барқарорлаштиришдаги аҳамияти.
Республика бюджети даромадлари. Қонун ҳужжатларида белгиланган тартибдаги ва нормативлар асосидаги умумдавлат солиқлари, йиғимлари, божлари ва бошқа мажбурий тўловлар. Қонун ҳужжатларида белгиланган нормативлар бўйича давлат молиявий ва бошқа активларини жойлаштирилиши, фойдаланишга берилиши ва сотилишидан олинган даромадлар. Қонун ҳужжатларига мувофиқ мерос олиш, ҳадя этиш ҳуқуқи бўйича давлат мулкига ўтган пул маблағлари. Юридик ва жисмоний шахслардан, шунингдек чет эл давлатларидан келган қайтарилмайдиган пул тушумлари.
Республика бюджети харажатлари. Республика бюджетидан молиялаштириладиган бюджет маблағи олувчиларнинг жорий харажатлари. Жорий бюджет трансфертлари шаклида. Капитал харажатлар шаклида. Асосий фондлар ва воситаларни (улар билан боғлиқ ишлар ва хизматлар ҳам шулар жумласига киради) давлат эҳтиёжлари учун олиш ва такрор ишлаб чиқаришга, чет элда давлат эҳтиёжлари учун ер ва бошқа мол-мулк олишга Давлат эҳтиёжлари учун ерга бўлган ҳуқуқни ва бошқа номоддий активларни олишга, давлат захираларини вужудга келтиришга. Капитал харажатларни қоплаш учун юридик шахсларга бериладиган бюджет трансфертлари шаклида ва қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа харажатлар шаклида.
Солиқлар давлат бюджети даромадларини шакллантиришнинг муҳим усули, иккинчи томондан давлат томонидан иқтисодиётни тартибга солиш, рағбатлантириш, аҳолининг истеъмол ва жамғарма кўрсаткичларига давлат томонидан таъсир этишнинг муҳим инструменти. Солиқларнинг объектив зарурлиги, бозор иқтисодиёти қонун-қоидалари билан ифодаланиши. Солиқ тизимидаги мавжуд барча солиқлар ва йиғимлар умумий тавсифи. мақсага яъни давлат бюджети даромадларини тўлдириш ва шу билан бир қаторда иқтисодиётнинг устувор Давлат қарзларини камайтириш муаммолари ва ечимлари. Давлат қарзларини бошқариш вазифалари доирасида, самарали фаолият юритадиган Давлат қимматбаҳо қоғозлар бозорини (ДҚҚ) ташкил қилиш ва қўллаб-қувватлаш вазифаси. Давлат қимматбаҳо қоғозларининг самарали бозори, ҳукумат бюджет дефицитларини молиялаштириш учун марказий банкка мурожаат қилиш.
Давлат қимматбаҳо қоғозлари паст кредит хатари билан характерланадиган ҳолатларда, уларнинг даромадлилиги бошқа молиявий активларни баҳолашда мўлжал бўлиб хизмат қиладики, бу, ўз навбатида, пул ва облигацияларнинг сиғимли ва ликвидли бозорларининг ривожланишида катализатор бўлиб хизмат қилади.
Давлатнинг қўшимча харажатларини солиқларни кўпайтириш ва харажатларни камайтириш билан боғлиқ тадбирлар. Заём чиқариш ҳисобига қарзли молиялаштириш бир қатор омиллар нуктаи назаридан самаралиги. Ташқи қарз оғирлигининг ўлчови учун стандарт кўрсаткичлар. Жаҳон банки (Ҳалкаро тикланиш ва тараккиёт банки). Умумий қарз(УК)/ товарлар ва хизматлар экспорти(ТХЭ); Умумий қарзлар/Ялпи миллий махсулот(ЯММ); қарзларга хизмат курсатиш ТХЭ; Фоизлар ТХЭ; Фоизлар ЯММ; Хорижий валюта резервлари УК; Хорижий валюта резервлари. Товарлар ва хизматлар импорти; Қисқа муддатли қарз/УК; Имтиёзли қарз/ УК; Кўп томонлама қарз УК Юқорида кўрсатилган кўрсаткичлар. Ташқи қарз оғирлигини баҳолаш, критик чегараларни оширишдан хавотирлик пайдо бўлиш.
