«Молия» илмий журнали Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комис

3/2022
Бухгалтерия ҳисоби ва аудит
5-жадвал
Акциядорлик жамияти бўйича захираларнинг ҳисоботларда акс 
эттириладиган қийматини аниқлаш тартиби (сўмда)
6
Захира 
тури
Таннархи Сотиш 
мумкин 
бўлган 
қиймати
Сотиш учун 
зурур бўлган 
ҳисоб-
китобдаги
харажатлари
Соф 
сотиш 
мумкин 
бўлган 
қиймати
Бухгалтерия 
ҳисоботларида акс 
эттириладиган қиймати 
(2 ва 5 устунлардан энг 
кичиги)
1
2
3
4
5 (3-4)
6 ( 2 ёки 5)
Материал 
1
345400
586400
45400
541000
345400
Материал 
2
25400
23500
3500
20000
20000
Материал 
3
480700
490300
9600
480700
480700
Захираларнинг соф сотиш мумкин бўлган қиймати ва таннархи ҳар бир 
позицияси бўйича аниқланади. Ушбу қийматларни солиштириш натижасида 
ҳисоботларда акс эттириладиган қиймат аниқланади. 5-жадвал маълумотларидан 
хулоса қилиш мумкинки, захиралар ҳисобида таннархи ёки сотиш мумкин 
бўлган қиймати бўйича акс эттиришдан мақсад шундан иборатки, захиралар 
факат таннархи бўйича ҳисобга олинадиган бўлса, у соф сотиш қийматидан баланд 
бўлган ҳолларда ўзининг аҳамиятини йўқотади, балансдаги маълумотларнинг 
ишончлилигига таъсир кўрсатади, унинг объективлигини пасайтиради. Халқаро 
стандартлар нафақат корхонанинг ўтган маълумотларини тақдим этиш, балки унинг 
уйғунлиги, ишончлилиги ва фойдалилигини ошириш мақсадида бўлиши мумкин 
бўлган қийматда акс эттиришни мақсад қилиб қўяди. 
Хулоса ва таклифлар (Conclusion/recommendations)
Тадқиқотлар асосида хулоса қилиш мумкинки, захираларни ҳисобига оид 
миллий стандартларда “баланс тузилаётган санадаги реализация қилишнинг соф 
қиймати” тушунчасини “соф сотиш мумкин бўлган қиймати” деб ўзгартириш 
лозимлиги асосланди. Халқаро стандартлар талабларидан келиб чиқиб, 
захираларнинг таннархи харид таннархи, қайта ишлаш таннархи ва бошқа устама 
харажатлардан ташкил топиши қайд этилди. Ушбу ҳолатлардан келиб чиқиб 
“харид таннархи” тушунчаси асосланиб, унинг таркибий элментлари кўрсатиб 
берилди. Корхоналарнинг амалий мисолларида захира таннархи қўшиладиган ва 
чегириладиган моддалардан ташкил топиши кўрсатиб берилди. Тадқиқот ишида 
захиралар қиймати занжирли тизим асосида шаклланиши, яъни захираларнинг 
харид таннархи, қайта ишлаш ва бошқа устама харажатлар узвий боғлиқ ҳолда 
6
Муаллиф ишланмаси.

---

49