“moliya” fanidan O’quv-uslubiy majmua

2019
2020
Savdo tushumi	$5700	$5400
Sotilgan tovarlar tannarxi	(3700)	(3600)
Yalpi foyda	$2000	$1800
Operatsion xarajatlar:
Savdo va “NNN” xarajatlari	$(820)	$(780)
Amortizatsiya xarajatlari	(340)	(500)
Jami operatsion xarajatlar	$(1160)	$(1280)
Operatsion foyda	$840	$520
Foiz xarajatlar	(200)	(275)
Soliqqacha foyda (soliqqa tortiladigan foyda)	$640	$245
Foyda solig‘i	(230)	(65)
Sof foyda	$410	$180
Qo‘shimcha ma’lumot
Muomalada bo‘lgan aksiyalar soni	150	150
Aksiyadorlarga to‘langan dividendlar	$120	$120
Har bir aksiyaning bozor bahosi	$36	$18

2. 
   jadval
   

NNN” kompaniyasining buxgalteriya balansi

	2012	2013
AKTIVLAR
Naqd pul	$300	$495
Debitorlik qarzlar	700	915
Tovar moddiy zaxiralar	600	780
Boshqa joriy aktivlar	125	160
Jami joriy aktivlar	$1725	$2350
Yalpi asosiy vositalar	$4650	$4950
Jamg‘arilgan amortizatsiya	(1700)	(2200)
Sof asosiy vositalar	$2950	$2750
Jami aktivlar	$4675	$5100
MAJBURIYATLAR VA KAPITAL
Majburiyatlar
Kreditorlik qarzlari	$400	$640
Qisqa muddatli qarzlar	250	300
Jami joriy majburiyatlar	$650	$940
Uzoq muddatli qarz	1250	1325
Jami majburiyatlar	$1900	$2265
Kapital
Oddiy aksiya	$1100	$1100
Taqsimlanmagan foyda	1675	1735
Jami kapital	$2775	$2835
Jami majburiyat va kapital	$4675	$5100

MAVZU: MOLIYAVIY REJALASHTIRISH VA TARTIBGA SOLISH

2. YOSH MUXBIR

Siz mahalliy gazetaga itqisodiy muxbir sifatida ishga olishdi va sizga pulning vaqt bo’yicha qiymatiga bag’ishlangan bir qancha maqolalarni birlashtirib o’quvchilar uchun tezis tayyorlashni buyurishdi. Muharrir sizni
o’quvchiga pulning vaqt bo’yicha qiymatini tushuntirib berishdan tashqari ma’lum savollar bilan turli muammolarni yechimini taklif etishingizni so’radi.
Muharir sizga quyidagi fikrlarni bildirdi: “Pulning vaqt bo’yicha qiymatiga bag’ishlangan bir qator holatlar maqolangizda aks etishini xohlayman. Shuningdek, bu vazifani boshlashingizdan avval, men avvalo biz bir xil yondashuvga ega ekanligimizga amin bo’lmoqchiman, chunki aniqlik bizning gazetamizning asosiga aylangan. Boshlashimizdan avval quyidagi savollarni bermoqchiman:

1. 
   diskontlash va murakkab stavkani qo’llashning farqi nima?
   
2. 
   joriy qiymat va annuitetning joriy qiymati o’rtasida qanday bog’liqlik mavjud?
   
3. 
   10 yilga 8 foizdan daromad oladigan $5000 investitsiya qanchaga o’sadi?
   
4. 
   Agar 10 foizdan investitsiyalanganda $400 $1671 ga yetguniga qadar qancha vaqt o’tadi?
   
5. 
   10 yilga $1000 investitsiya qilinsa, qanday stavkada 4046 dollarga yetadi?
   
6. 
   bankka 5 yilga 10 foizdan investitsiyalanib to’lovlari yarim yilda amalga oshirilsa, berilgan 1000 dollarning kelgusi qiymatini aniqlang.
   
7. 
   agar siz hozir $100000 qarz oldingiz va 25 yil davomida 25 ta yil ohiridagi to’lovlarni amalga oshirmoqchisiz va to’lanmagan balansdan 10 foizdan to’lab bermoqchisiz. Ushbu holat uchun to’lovlar grafigini tuzing”.
   

Ushbu suhbatdagi savolalrga javob bergan holda, gazaeta uchun pulning vaqt bo’yicha qiymatiga bag’ishlangan maqola yozing.

MAVZU: MOLIYAVIY HISOBOT: MAZMUNI, VAZIFALARI VA TURLARI

2. 
   MOLIYACHI
   

Tasavvur qiling siz yaqinda yangi, yuqori qarzdorlik darajasiga ega Amirsoy yon bag’rida joylashgan chang’i ishlab chiqaruvchi firmaga moliyaviy tahlilchi sifatida ishga olindingiz. Sizning firmangiz yagona tovar – yuqori sifatga ega chang’i ishlab chiqaradi. U shu paytgacha biznes va u duch kelishi mumkin bo’lgan moliyaviy risklar haqida hech qanday ma’lumotga ega emas.

Chang’i fasli tugagan bo’lsada firma direktori boshqaruvning moliyaviy qismiga e’tibor qaratishga ahd qildi. U moliyaviy rahbar bilan firma duch kelishi mumkin bo’lgan muammolarni muhokama qilish uchun keyingi hafta yig’ilish belgiladi.
Tabiiyki, moliyaviy rahbar sizdan direktor bilan muhokamada foydalanish uchun tahlil tayyorlab berishingizni so’radi. Ishingizdagi 1-qadam sifatida firma xarajat tuzilmasidan quyidagi ma’lumotlarni oldingiz:

1-jadval

Ishlab chiqarish darajasi	80000 birlik
Joriy aktivlar	$4000000
Joriy aktivlar yillik aylanish soni	8 marta
Joriy aktivlarni samaradorligi	30 %
Joriy leverej darajasi	6 marta
Foiz xarajatlari	$600,000
Soliq tavkasi	20 %

Keyingi qadam sifatida, siz firmaning ishlab chiqarish birligiga bo’lgan o’z o’zini qoplash nuqtasini (break even point) topishingiz kerak. Sizning kuchli taraflaringizdan biri tegishli hisobotlarni oldindan tayyorlashingizda. Siz moliyaviy rahbar ishingizni baholashi uchun tayyorlagan hisobotlaringizni ko’rishi kerak ekanini bilasiz. Qo’shimcha sifatida siz va moliyaviy rahbar sizdan direktor oldida quyidagi savollarga javob berishingiz kutishini anglab turibsiz:

1. 
   O’z-o’zini qoplash nuqtasini anqiqlashga harakat qiling.
   
2. 
   Agarda savdo 30%ga oshsa, FSDT (soliq va fozilar to`languncha daromad (EBIT)) va sof daromad qay darajada ko’tariladi?
   
3. 
   a) va b) dagi savollarga javob beruvchi hisobot tayyorlang.
   

MAVZU: MOLIYA VA RISKLAR

2. 
   EKSPORT
   

2010-yilda O`zbekiston va Germaniya investorlari mablag`lari evaziga “Olmos” qo`shma korxonasi tashkil etildi. Mazkur korxona asosan charm- poyafzal mahsulotlarini ishlab chiqarishga va o`z mahsulotlarini eksport qilishga mo`jallangan. Korxona yangi tashkil etilganligi, ishlab chiqarish quvvatlari yuqoriligiga qaramay mahsulot ishlab chiqarish va uni eksport qilish joriy yilda o`tgan yilga nisbatan pasayganligi aniqlandi. Korxona rahbari A.Shermatov korxona rahbari o`rinbosari O.Jalilov va marketalog J.Xasanovga ishlab chiqarish natijalarni ifodalovchi ko`rsatkichlar tizimini tahlil qilishni, eksport hajmini oshirish bo`yicha mavjud bo`lgan ichki imkoniyatlarni, ishlab chiqarishni
pasayishiga sabab bo`lgan omillarnihamda ushbu ko`rsatkichlar bo`yicha korxonaning iqtisodiy holatiga baho berishni topshiradi.
Korxona to’g`risda quyidagi statistik ma`lumotlar berilgan:

1-jadval

Korxonaning mahsulot ishlab chiqarish statistikasi

Ko’rsatkichlar	2017	2018	2019
Ishlab chiqarish hajmi (so’mda)	9693250000	14743350000	13731840000
Ishlab chiqarilgan mahsulot (juft)	276950	327630	286080
Sotuv hajmi (so’mda)	11631900000	17692020000	16323724800

1-rasm Korxonasining eksport faoliyati tahlili (mln.AQSH doll.)

Topshiriqlar:

1. 
   Korxona tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotning 1 juftining tannarxi va sotish narxini aniqlang?
   
2. 
   Mahsulot sotishning zararsizlik nuqtasini aniqlang. Korxonaning o`zgarmas xarajatlari 2017-2019-yillarda mos ravishda 378 mln.so`m, 420 mln.so`m, 472 mln.so`mni tashkil qiladi.
   
3. 
   Ishlab chiqarilgan mahsulot miqdorida eksport ulushini aniqlang. 2017- yil 1 $ - 4000 so`m, 2018-yil 1$ - 8000 so`m, 2019-yil 1$ - 9000 so`m.
   
4. 
   Qanday omillar ishlab chiqarish hajmining pasayishiga sabab bo`lgan bo`lishi mumkin?
   
5. 
   Eksport hajmini pasayishiga valyuta kursini barqarorsizligi sabab bo`lishi mumkinmi?
   
6. 
   Agar 1$ 2017-yil boshida 3200 so`m, aprel-iyul oylarida 3500 so`m, avgust-dekabr oylarida 8000 so`m bo`lgan bo’sa, 2016-yilgi eksport hajmi qanday o`zgargan.
   
7. 
   Korxonaga 2019-yilda 1 mln. AQSH dollari miqdorida investitsiya kiritilish rejalashtirilgan. Yuqorida berilgan ma`lumotlar asosida korxonaning 2017-yilgi ishlab chiqarish va eksport hajmini prognozlashtiring va xulosa bering.
   

MAVZU: PULNING DAVRIY QUYMATI VA PUL OQIMLARINING DISKONT TAHLILI

2. 
   MAGISTRTURA
   

Yoshingiz 28 da va siz universitetning “Sportda boshqaruv” mutaxassislik bo’yicha magistr darajasini olishni rejalashtirayapsiz. Ta’lim uchun to’lov va boshqa bevosita xarajatlar ikki yil davomida yiliga 15000 dollarni tashkil etadi. Bundan tashqari, sizga yiliga 30000 dollar daromad keltiradigan ishdan voz kechishingizga to’g’ri keladi. Faraz qilaylik, ta’lim uchun to’lov yil oxirida to’langanidek, mehnat haqi ham yil oxirida to’lanadi. Real foiz stavkasi yiliga 3%ga teng va, albatta, soliqlarni ham inobatga olamiz (30%). Shuningdek, mehnat haqi o’sishi doimiy real summa, uni to’lash o’qish tugagandan keyingi yilning oxirida boshlanadi va 65 yoshda pensiyaga chiqquncha davom etadi. U holda quyidagi savollarga javob bering va fikringizni asoslang:

1. 
   barcha xarajatlaringizni qoplashi uchun magistr darajasini olishingiz natijasida mehnat haqingiz necha pulga oshishi kerak?
   
2. 
   magistraturani o’qish siz uchun moliyaviy jihatdan foydalimi?
   

MAVZU: MOLIYAVIY VOSITACHILAR

2. 
   TEGIRMON
   

Olimjon kichik bir shaharchadagi bugʻdoy tegirmonining egasi va boshqaruvchisi, u ushbu shahrida 62 yillik umrining asosiy qismini oʻtkazgan. Bu yil bahoridagi yomgʻirlar oxirgi oʻn yillikdagi eng yaxshisi boʻldi va Olimjon katta miqdorda hosil olishdan umidvor. Bu omil uni joriy moliyalashtirish manbalarini qayta koʻrib chiqishga undadi. Hozir u hosilni yigʻib olish davri oxirigacha boʻlgan uch oylik muddatda qoʻshimcha 2,4 mlrd. UZSga ehtiyoj sezishiga ishonadi. Oʻz moliyaviy maslahatchisi bilan uchrashgach, Olimjon qoʻshimcha moliyalashtirishning haqiqiy bahosi haqida oʻylab, boshi qotgan. Moliyaviy maslahatchi unga bazaviy stavka (hozirda 15 foiz) dan 1 foiz koʻproq foiz stavkasini taklif qiluvchi bank borligini va bankdagi joriy balansini 40 mln. UZS dan olinadigan kreditning 20 foizigacha boʻlgan miqdorga oshirishni soʻradi. U holda:

1. 
   agar foiz va asosiy summa 3 oylik kredit davrining oxirida toʻlansa, Olimjonga bank tomonidan taklif qilingan kreditning yillik foiz stavkasi qancha?
   
2. 
   agar bank foiz stavkasini diskontlash sharti bilan bazaviy stavkagacha kamaytirmoqchi boʻlsa, olimjon bu variantni qabul qilishi kerakmi?
   

MAVZU: MOLIYAVIY BOSHQARUV

2.