Молия бозори kitob

4.2. ҚИММАТЛИ ҚОҒОЗЛАР БОЗОРИДА ПРОФЕССИОНАЛ ФАОЛИЯТ 
АМАЛГА ОШИРУВЧИ ИНВЕСТИЦИЯ ИНСТИТУТЛАРИ: 
 
а) ИНВЕСТИЦИЯ ВОСИТАЧИСИ (БРОКЕРИ, ДИЛЕРИ) 
 
Қимматли қоғозлар бозорида воситачиликни инвестиция воситачилари амалга 
оширадилар. Улар брокерлик (дилерлик) вазифасини бажарадилар. Брокерлар қимматли 
қоғозлар олди-сотдисида ўз мижозларининг агенти бўлиб хизмат кўрсатади. Брокер ўз мижози 
"
Молия ва сугурта хизматлари" кафедраси
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

71 
билан тузилган комиссия шартномаси асосида унинг қимматли қоғозларини янги инвесторга 
сотиш учун қабул қилиб олади ёки инвестор (мижоз) учун унинг топшириғига биноан 
(топшириқ шартномасига асосан) қимматли қоғозларни сотиб олади. Юридик ёки жисмоний 
шахс молиявий брокер бўлиши мумкин. 
Комиссия шартномаси тузилганда қимматли қоғозларни олди-сотдиси брокер номидан 
амалга оширилади. Топшириқ шартномаси тузилганда эса мижоз номидан амалга оширилади. 
Бунда қимматли қоғозлар брокерники бўлмаганлиги сабабли уларнинг самарасини брокер 
ўзининг бухгалтерлик балансида ҳисобга олмайди, яъни балансдан ташқари ҳисобда сақлайди. 
Брокерлик хизмати учун инвестиция воситачисига шартнома суммасидан фоиз миқдорида 
комиссион ҳақ тўланади.
Воситачи бўлиш брокерлик идора (контора)сининг капитали давлат меъёрий ҳужжатлари 
томонидан белгиланган миқдордар кам бўлмаслиги лозим. Бу капиталнинг суммаси қуйидагича 
ҳисобланади. 
баланс пассивидаги «Хусусий воситалар манбаи» 1 - қисмнинг якуний қатор суммасидан 
номоддий активларнинг қолдиқ баҳоси (активнинг 1-қисми, 012 қатор) ва акциядорларннг 
низом фондини тўлаш бўйича қарзлари (активнинг 1-қисми, 060 қатор) суммаси айирилади. 
Инвестиция воситачиси ўз маблағлари ҳисобидан дилерлик фаолиятини ҳам юритиш 
мумкин. Муайян қимматли қоғозларни сотиб олиш ва сотиш нархларини ошкора эълон қилиш 
ҳамда ушбу қимматли қоғозларни эълон қилинган нархлари бўйича сотиб олиш ва сотиш 
мажбуриятини олиш йўли билан ўз номидан ва ўз ҳисобидан қимматли қоғозларга доир олди-
сотди битимларини тузиш дилерлик фаолияти ҳисобланади.