Molekulyar biologiya

42-rasm. Peptid bog’ining hosil bo’lishi (ikkinchi bosqich) va translokatsiya (uchinchi bosqich) (Nelson, Kox, Chirkin)
Peptid bog’ining hosil bo’lishi ferment peptidiltransferaza ishtirokida amalga oshadi. Mazkur ferment ribosomadagi 50S subbirlikning tarkibiy qismidir.
Uchinchi bosqich–translokatsiya. Oqsilli omil bo’lgan eF-G (translokaza) va GTFdan ajralgan energiya hisobiga translokatsiya jarayoni bo’ladi. Mazkur tizimda ribosoma i-RNKdagi 5'-→3'- yo’nalishi bo’yicha bitta kodonga siljiydi. A-markazdagi peptidil–t-RNK P-markazga ko’chiriladi. P-markazdagi t-RNK esa e-markazga o’tkazilib, keyinchalik sitozolga chiqariladi. Translokatsiya tufayli A-markazga i-RNKning navbatdagi kodoni keladi. Aynan shu kodonga komplementarlik tizimi asosida yangi aminoatsil-t-RNK bog’lanadi. P-markazdagi dipeptid bilan A-markazdagi aminokislota o’rtasida navbatdagi peptid bog’i hosil bo’ladi. Shakllangan tripeptid A-markazdan P-markazga translotsirlanadi. Bo’sh qolgan A-markazga i-RNKning navbatdagi kodoni keladi. Mazkur jarayon davriy ravishda qaytarilib, P-markazga terminirlovchi kodon kelsa peptidlanish to’xtaydi.
Eukariotlardagi elongatsiya prokariotlarga o’xshaydi. Eukariotlardagi elongatsiya omillari eΕF1α, eΕFIβγ va eΕF2 prokariotlardagi ΕF-Τu, ΕF-Τs, ΕF-Glarga o’xshash funksiyalarni bajaradilar. Eukariot ribosomalarda e-markaz bo’lmaydi. Aminokislotasi bo’lmagan t-RNK P-markazdan to’g’ridan-to’g’ri chetlatiladi. Ribosomalarda oqsilning to’g’ri sintezlanishi, oqsil omili ΕF-Τu ning bakteriya hujayrasidagi elongatsiyaning birinchi bosqichida GTF-aza faolligi biosintetik jarayonning tezligi va aniqligini belgilaydi. Komplekslar bo’lmish ΕF-Τu–GTF va ΕF-Τu–GDFning turg’unligi va dissotsiatsiyasi bir necha millisekundlar orasida bo’ladi. Elongatsiyaning ikkita bosqichi kodon-antikodonlarning o’zaro bog’lanishi uchun zarurdir. Agar aminoatsil–t-RNK noto’g’ri bo’lsa A-markazda tezda dissotsirlanadi.
Oqsillarning ribosomada sintezi maqsadga muvofiq, tezligi yuqori darajada, xatosiz aniq sodir bo’ladi.