Mo’g’ullar istilosining dahshatli oqibatlari.

Xo‘jand va boshqalar xarobazorga aylantirildi. Marv vohasining
sug‘orish tarmoqlarining bosh to‘g‘oni – mashhur Sultonband
buzib tashlandi.
Samarqandliklar o‘z ona shaharlarini tark etib chiqib ketdilar.
Marv aholisi esa suvsizlikdan qurib borayotgan qishloqlarni
tashlab, o‘zga yerlarga borib joylashdi. Urganch suvga bostirilib,
batamom vayron etildi. Xorazm va Movarounnahrning ziroatchi
aholisi sonining keskin kamayib ketishi oqibatida ekin maydonlari
jiddiy qisqarib, dehqonchilik inqirozga uchraydi.
Mohir hunarmandlar g‘oliblarning yurtini obod etish uchun
majburan Mo‘g‘ulistonga yuborildi. Butun Sharqda shuhrat topgan
qurol-aslaha yasash, nafis ipak matolar to‘qish, naqshli shishasozlik
hunarmandchiligi barham topdi.
Asrlar davomida Turkiston orqali o‘tgan mashhur Ipak yo‘li
mo‘g‘ullar bosqini davrida butunlay harakatsiz qoldi. Bu davrda
ilm va ma’rifatga juda katta ziyon yetkazildi.
3. Xo‘jand shahri Sirdaryo ikkiga ayrilgan
yerda joylashgan edi. Uning tabiiy joylashishi
hamda shahar hokimi Temur
Malikning qahramonligi bilan xo‘jandliklar mo‘g‘ullarga kutilmagan
qarshilikni ko‘rsatadilar. Biroq kuchlarning teng emasligi
oqibatida Temur Malik shaharni tashlab chiqib, ming kishilik
lashkari bilan shahar yaqinida daryo o‘rtasidagi orollardan biriga
joylashib oladi. Temur Malik dushmanning o‘qi teshib o‘tmasligi
va o‘t yondirib yubormasligi maqsadida usti sirkali loy suvalgan
namat bilan qoplangan 12 ta qayiq yasattiradi. Bunday usti
yopiq qayiqlar bilan sohilga xavfsiz suzib borilar va qayiq yon
devorlarida qoldirilgan maxsus shinaklardan dushmanni o‘qqa
tutardilar.
Temur Malik shu tariqa qayiqlarda mudofaa janglarini olib
boradi. Lekin kuch kamligi uchun bor oziq-ovqat va qurolyarog‘
larni 70 ta qayiqqa yuklatib, tunda mash’alalar yorug‘ida
Sirdaryoning quyi oqimi bo‘ylab suzib ketadi.
Shu tariqa Temur Malik qo‘shini uzluksiz jang qilib, barcha
qiyinchiliklarni yengib, Jand shahriga yetib boradi. Barchinlig‘-