Modul №1 optika fanining rivojlanish tarixi

Kirxgof qonuni ( bilan orasidagi munosabatga oid qonun) quyidagicha ta’riflanadi: jismning nurlantirish va yutish qobiliyatlari nisbati jismning tabiatiga bog’liq emas, ya’ni nisbat barcha jismlar uchun chastota va temperaturaning universal funksiyasidir, ammo va larning har biri alohida olinganda bir jismdan ikkinchi jismga o’tishda nihoyatda ko’p o’zgarishi mumkin.
Mutloq qora jismning nurlantirish qobiliyatini bilan, yutish qobiliyatini bilan belgilansa, u holda Kirxgof qonuni
(20.7)
ko’rinishda ifodalash mumkin, chunki = 1.
Shunday qilib, Kirxgofning universal funksiyasi mutloq qora jismning nurlantirish qobiliyatidir.
Kirxgof qonuni va undan chiqadigan juda ko’p natijalar tajribada yaxshi tasdiq qilinadi. Masalan, o’z xossalari jihatidan mutloq qora jismga eng yaqin bo’ladigan jism deyarli yopiq kovak ko’rinishida tayyorlanadi (20.2-rasm), uning kichik teshigi bo’lib, teshikning diametri kovak kesimi diametrining 1/10 hissasidan katta bo’lmaydi, shuning uchun devor nuqtalaridan qaraganda teshik 0,01 sr dan oshmaydigan fazoviy burchak ostida ko’rinadi. Teshikdan kirgan nurlanish kovak devoriga tushadi, qisman devorga y utiladi, qisman qaytadi va yana devorga tushadi. Teshik kichik bo’lgani tufayli teshikdan kirgan nur yana teshikdan tashqariga chiqib ketguncha idish devorlaridan ko’p marta qaytadi va sochiladi. Devorda takroriy yutilish oqibatida har qanday chastotali yorug’lik bunday kovakda amalda butunlay yutilib qoladi.
yutish qobiliyati birdan kichik bo’lgan jismlar qora jismlardan farqli o’laroq qora bo’lmagan jismlar deyiladi. Yutish koeffitsiyenti 0,99 ga yaqin bo’lgan qora kuyadan boshlab to yutish koeffitsiyenti bir necha foizdan ortiq bo’lmaydigan yaxshi silliqlangan metallargacha bo’lgan barcha jismlar amalda qora bo’lmagan jismlardir.
Mutloq qora jismning 2000 K ga yaqin temperaturadagi tajribalardan olingan nurlanish spektrining ko’rinishi 20.3-rasmda ko’rsatilganidek bo’ladi.
Kirxgofning qonuni faqat issiqlik nurlanishiga dahlli va u boshqa sabab tufayli yuz bergan nurlanishda o’z kuchini yoqotadi. Masalan, fotolyumi-nessensiya yoki xemilyuminessensiya bir qator spektral sohalarda nurlanish intensivligi lyuminessensiyalovchi jism (lyuminofor) temperaturasiga teng temperaturadagi qora jismning issiqlik nurlanishining intensivligidan ancha yuqori bo’ladi. Kirxgof qonuni issiqlik nurlanishi uchun juda xarakterli bo’lganligidan, nurlanish tabiatini aniqlashning eng ishonchli kriteriysi bo’la oladi. Kirxgof qonuniga bo’ysunmaydigan nurlanish albatta issiqlik nurlanishidan boshqa nurlanish bo’ladi.