Моделлаштириш назариясининг умумий қоидалари Физик моделлаштириш-бу … 7

Моделларнинг ҳақиқати.

Моделларнинг ҳақиқати. Ҳар бир моделда ҳақиқат қисми бор, яъни ҳар қандай модел асл нусхани тўғри акс эттиради. Моделнинг ҳақиқат даражаси фақат уни асл нусхаси билан амалий таққослаш орқали аниқланади. Кичик ўзгарувчиларга келсак, улар одатда синтез масаласини ҳал қилишда эътиборга олинмайди, лекин улар таҳлил масаласини ҳал қилишда тизим хусусиятларига таъсирини ҳисобга олишга ҳаракат қилишади.
Бир томондан, ҳар қандай моделда мутлақо ҳақиқатни ўз ичига олади, яъни. аниқ ва тўғри. Бошқа томондан, моделда шартли равишда ҳақиқий, яъни фақат маълум шароитларда ҳақиқий. Моделлаштиришнинг одатий хатоси шундаки, тадқиқотчилар баъзи моделларни ҳақиқат шартларини, қўлланилиш чегараларини текширмасдан қўллайдилар. Бундай ёндашув нотўғри натижаларга олиб келади.

31. Математик моделлаштиришга қўйиладиган умумий талаб ва тавсиялар

Объектлар, тизимлар, жараёнларнинг математик моделларини тузишда математик моделлаштириш жараёнини доимий назорат қилиш хусусиятига эга бўлган қуйидаги талаб ва тавсияларга амал қилиш мақсадга мувофиқдир.

1. 
   Моделлаштириш энг муҳим омилларни танлаш асосида тахминий (энг қўпол) моделларни қуришдан бошланиши керак. Шу билан бирга, бу моделлар ёрдамида моделлаштириш мақсадини ҳам, тадқиқ(ўрганиш) мақсадини ҳам аниқ тушуниш керак.
   
2. 
   Ишга сунъий ва текширилиши қийин бўлган фаразларни жалб қилмаслик мақсадга мувофиқдир.
   
3. 
   Қоидага риоя қилган ўзгарувчиларнинг ҳажмини назорат қилиш керак: фақат бир хил ўлчамдаги миқдорларни қўшиш ва тенглаштириш мумкин.
   
4. 
   Асосий параметрлар (ўзгарувчилар, омиллар) ажратиб кўрсатиш ва аҳамиятсизларини ташлаш учун бир -бирига қўшиладиган миқдорларнинг тартибини назорат қилиш керак. Шу билан бирга, моделнинг "қўполлиги" хусусияти сақланиб қолиши керак: кичик қийматларни рад этиш миқдорий хулосаларнинг озгина ўзгаришига ва сифатли натижаларнинг сақланишига олиб келади.
   
5. 
   Функционал хусусиятни назорат қилиш керак қоидаларга риоя қилган ҳолда: баъзи ўзгарувчиларнинг ёъналиши ва тезлигининг ўзгариши бошқаларнинг ўзгаришига боғлиқлигини текширинг. Ушбу қоида жисмоний муносабатларнинг маъносини ва тўғрилигини чуқурроқ тушунишга имкон беради.
   
6. 
   Модел параметрларини махсус, экстремал қийматларга яқинлашганда ўзгарувчиларнинг хатти -ҳаракатларини назорат қилиш зарур. Одатда, ҳаддан ташқари нуқтада, модел соддалаштирилади ёки дегенерацияланади ва муносабатлар янада визуал маънога эга бўлади ва уларни текшириш осонроқ бўлади.
   
7. 
   Муайян шароитларда моделнинг хатти -ҳаракатларини назорат қилиш зарур: моделнинг белгиланган бошланғич ва чегаравий шартлардан қониқиши; тизимнинг одатий кириш сигналлари таъсирида модел сифатида ўзини тутиши.
   
8. 
   Ён таъсири ва натижаларини қабул қилишни назорат қилиш керак, уларнинг таҳлили тадқиқотда янги ёъналишлар бериши ёки моделнинг ўзини қайта қуришни талаб қилиши мумкин.
   
9. 
   Тадқиқот жараёнида моделларнинг тўғри ишлашини доимий назорат қилиш якуний натижада қўпол хатолардан қочишга имкон беради. Бундай ҳолда, моделнинг аниқланган камчиликлари симуляция пайтида тузатилади ва олдиндан ҳисобланмайди.
   

32.