Moddiy nuqta kinematikasi

3. Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	Mavzu bo’yicha talabalarda yuzaga kеlgan savollarga javob bеradi, yakunlovchi xulosa qiladi. Talabalarga uyda hisoblash uchun 2 yoki 3 ta masala masalalar taqdim etadi.
Savollar bеradilar. Vazifani yozib oladilar.

B.B.B. texnikasi

№	Mavzu savoli	Bilaman	Bilishni xohlayman	Bildim
1	Makroskopik parametrlarni ta’riflang.
2	Ideal gaz holati tenglamasini mohiyatini tushuntiring.
3	Ideal gaz qonunlari va izojarayonlar ifodasini yozing.
4	Ideal gaz ichki energiyasi formulasini tushintiring.

Mustaqil yechish uchun masalalar

1. 
   Hajmi v=1L bo’lgan suvdagi molekulalar soni N ni toping. Suvning zichligi =1^. 10³ kg/m³. Moylar massasi =18kg/mol’ va Avagadro soni N_A=6,025^.10²³ 1/^.mol’ ga teng.
   
2. 
   Sirti S=20sm² bo’lgan buyumga h=1mkm qalinligi qoplangan kumush (Ag: M=108kg/kmol’) qatlamdagi atomlar soni N ni toping. Kumushning zichligi =10,5^. 10³ kg/m³ ga Avagadro soni N_A = 6,025^.10²³ 1/^.mol’ ga teng.
   
3. 
   Hozirgi zamon labaratoriyasida diffuzion nasos yordamida P=1кПа bosimli vakuum hosil qilish mumkin. Agar T=300K bo’lsa, shunday vakuumdagi gaz molekulalarining konsentrasiyasi n topilsin. Bol’sman doimiysi k=1,38^.10^-23 J/K.
   
4. 
   Hajmi V_1­­=5L bo’lgan havoli idish V₂=4,5L hajmi bo’sh idish bilan normal bosimi (P₀1^.10⁵Па) ostida tutashtirilganda idishlarda yuzaga keladigan umumiy bosimi P ni toping.
   
5. 
   Hajmi V=400L bo’lgan ballonda P₁= 2мПа bosim ostida gaz bor. Bosim P₂=1MПа gacha kamaygan bo’lsa, ballondan chiqarib yuborilgan gazning massasi m ni toping. Normal sharoit (P₀=1^.10⁵Па, T₀=273K) da gazning zichligi ₀=0,6kg/m³ jarayonni izotermik deb hisoblang.
   
6. 
   Normal sharoit (T₀=273k, P_­0 = 1 атм) da hajmi V=60 m³ bo’lgan xonadagi havoning harorati o’sgarmas bosimda T₁=280K dan T₂=300K gacha ko’tarilganda xonadan chiqib ketgan havoning massasi m topilsin? Normal sharoitda havoning zichligi ₀=1,29 kg/m³ ga teng.
   
7. 
   Hajmi V=500 sm³ bo’lgan berk gorizontal silindrdagi gazni erkin qo’zg‘aluvchan porshen’ bilan massalari bir xil bo’lgan ikki qismga bo’lingan. Porshenning bir tomonida esa t₂=27⁰C haroratli gazlar bo’lgan. Agar porshen’ muvozanatda bo’lsa, V₁ va V₂ hajmlarni toping.
   
8. 
   Agar havo T=30K ga qizdirilganda uning hajmi dastlabki hajmining V/V =10 % ga ortsa, havoning boshlang‘ich T₁ va oxirgi T₂ haroratlarini toping.
   
9. 
   2L hajmli idishda 680 sim. ust. Bosimli 10g kislorod bor. 1)gaz molekulalarining o’rtacha kvadratik tezligi. 2) idishdagi molekulalar soni .3) gazning zichligi topilsin.
   

1. 
   Sig‘imi 12L bo’lgan balonda 8,1^.10⁶N/m² bosim va 17⁰C temperaturada azot to’ldirilgan. Ballonda qancha azot bor?
   
2. 
   27⁰C temperaturada 760mm.sim.ust. bosimli 25L oltingugurt gazi (SO₂) ning massasi topilsin.
   
3. 
   Binoni to’ldirib turgan qishdagi (7⁰C) havoning og‘irligi efordagi (37⁰C)havoning og‘irligidan necha marta katta. Bosim bir xil deb olinsin.
   
4. 
   1)29⁰C va 2)180⁰C temperaturalar uchun 1,55g kislorodning izotermalari chizilsin.
   
5. 
   Gaz solingan 10m³ hajmli balonda 17⁰C temperatura va 720mm.sim.ust. bosimda qancha miqdorda kilomol’ gaz bo’ladi?
   
6. 
   4L hajmli yopiq idishdagi 20⁰C temperaturali 5g azot 40⁰C temperaturagacha isitilgan. Gazning isitishdan oldingi va keyingi bosimi topilsin.
   
7. 
   50⁰C temperaturada tuyungan suv bug‘ining elestikligi 92,5mm.sim.ust. ga teng bo’lsa, bu bug‘ning zichligi topilsin.
   
8. 
   10⁰C temperatura va 2^.10⁵N/m² bosindagi biror gazning zichligi 0,34kg/m³ ga teng. Bu gaz bir kilomolining massasi nimaga teng?
   
9. 
   Kavsharlangan idish hajmining yarmigacha suv to’ldirilgan. 400⁰C temperaturada suvning to’liq bug‘ga aylanishi ma’lum bo’lsa, bu temperaturada suv bug‘ining bosimi va zichligi topilsin.
   
10. 
    4L sig‘imli 1g vodorod bor. Idishning har 1sm³ hajmida qancha molekulalar bor?
    
11. 
    Agar biror ikki atomli gazning normal sharoitda zichligi 1,43kg/m³ bo’lsa, bu gazning C_v va C_p solishtirma issiqlik sig‘imlari nimaga teng?
    
12. 
    Gazning solishtirma issiqlik sig‘imi Cv=10,4KJ/kg^.K. va Cp=14,6 KJ/kg^.K. bo’lsa, molyar sig‘imi topilsin.
    
13. 
    Temperaturasi T=300K bo’lgan vodorod P=20MkPa bosim ostida turibdi. Shunday gazning o’rtacha erkin yugurish yo’li L topilsin.
    
14. 
    Erga tushib kelayotgan qo’rg‘oshin parchasining to’siqqa urilish paytidagi tezligi V=330m/s bo’lgan. Agar urilishda ajralgan energiya qo’rg‘oshin parchasini to’liq isitishda sarf bo’lsa, uning qanday qismi erib ketishi (ya’ni ) ni toping. Eritish oldidan qo’rg‘oshinning harorati t₀=27⁰C bo’lgan. Qo’rg‘oshinning erish harorati t=327⁰C solishtirma erish issiqligi =26,4^.10³J/kg.
    
15. 
    Massasi m=1,2kg bo’lgan va t=100⁰S gacha qizdirilgan bir bo’lak qo’rg‘oshin t₀=0⁰S haroratli muz parchasidagi chuqurchaga qo’yilgan. Shu qo’rg‘oshin t=0⁰C gacha soviganda m₂=47g muz erigan. Shu tajribalardan olingan ma’lumotlarga asoslanib muzning solishtirma erish issiqligi  ni toping. Qo’rg‘oshinning solishtirma issiqlik sig‘imi C=130J/kg.grad.
    
16. 
    Bir hajmli ikki idishda kislorod 1) B=2Мpа, T₁=800K 2)P₂=2,5Мpа, T₂=200K solingan. Agar bular nay bilan tutashtirilib 200K gacha sovitiladi. Idishdagi hosil bo’lgan bosim topilsin.
    
17. 
    0⁰C temperaturada benzolning siqilish koeffisienti 9^.10⁵ atm^-1 ga, hajm kengayish koeffisienti esa 1,42^.10^-3grad^-1 ga teng. Benzolni 1⁰C ga isitganda uning hajmi o’zgarmasligi uchun tashqi bosim qanday bo’lishi kerak?
    
18. 
    Massasi m=14kg bo’lgan azot (=28^.10^-3kg/mol’) T=250K haroratda izotermik ravishda P₁=2atm bosimdan P₂=1atm bosimgacha kengayganda bajarilgan A_T ishni toping. Universal gaz doimiysi R=8,31 .
    
19. 
    2kmol’ muz eriganda entroniyaning o’zgarishi 22,2 KJ/grad. ga reng. Tashqi bosim 1^.10⁵N/m² ga ko’tarilsa, muz erish temperaturasining qanchaga o’zgarishi topilsin.
    
20. 
    Ko’ndalang kesimning yuzi S=10sm² bo’lgan sterjenni t₁=0⁰C dan t₂=30⁰C gacha isitilganda cho’zilmasligi uchun, uning uchlariga qanday qo’yilishi kerak?
    
21. 
    Har qanday temperaturada po’lat sterjen’ mis sterjendan 5sm uzun bo’lishi uchun po’lat va mis sterjenlarning 0⁰C temperaturadagi uzunliklari qanday bo’lishi kerak?
    
22. 
    Usunligi 50sm va diametri 1mm bo’lgan rezinka shlang bor. Agar rezinka uchun Puasson koeffisienti 0,5 ga teng bo’lsa, shlangni 10sm ga cho’zganda uning ichki diametri topilsin.
    
23. 
    10⁰ burchakka buralgan, uzunligi 5sm va diametri 4^.10^-3 bo’lgan simning potensial energiyasi topilsin. Sim materialining siljish moduli 5^.10¹¹ gina 1sm³ ga teng. 1) V=const va 2) p=const bo’lganda kislorodning solishtirma issiqlik sig‘imi topilsin.
    
24. 
    O’zgarmas bosimda quyidagi gazlarning: l)vodorod xlorid, 2) neon, 3) azot oksidi, 4) uglerod oksidi va 5) simob bug‘ining solishtirma issiqlik sig‘imlari topilsin.
    
25. 
    O’zgarmas bosimda kislorod uchun solishtimia issiqlik sig‘mining o’zgarmas hajmdagi solishtirma issiqlik sig‘imiga nisbati topilsin.
    
26. 
    Biror ikki atomli gazning o’zgarmas bosimda solishtinna issiqlik sig‘imi 3,5 kal/g-grad ga teng. Bu gaz bir kilomolining massasi nimaga teng.
    
27. 
    Agar biror ikki atomli gazning normal sharoitda zichligi 1,43 kg/mJ bo’lsa, bu gazning Cv va Cp solishtirma issiqlik sig‘imi nimaga teng?
    
28. 
    Agar biror gaz bir kilomolining massasi u=30 kg/kmol ga tengligi va uning uchun = 1,4 nisbati ma’lum bo’lsa, gazning Cv va Cp solishtirma issiqlik sig‘imi topilsin.
    
29. 
    Agar kislorodning o’zgarmas bosimda solishtirma issiqlik sig‘imi 1050 J/kg-grad ga teng bo’lsa, uning dissosiya darajasi nimaga teng?
    
30. 
    Dissotsiatsiya darajasi 50% ga teng bo’lsa, bug‘simon yodning Cv va Cp solishtirma issiqlik sig‘imi topilsin. Iod J₂ ning bir kilomol massasi 254 kg/kmol ga teng.
    
31. 
    Agar azot uchun nisbatining 1,47 ga tengligi ma’lum bo’lsa, uning dissosiasiya darajasi nimaga tengligi topilsin.
    
32. 
    3 kmol argon va 2 kmol azotdan iborat bo’lgan gaz aralashmasining o’zgarmas bosimda solishtirma issiqlik sig‘mi topilsin.
    
33. 
    8 g geliy va 16 g kisloroddan iborat bo’lgan gaz aralashmasi uchun nisbat topilsin.
    
34. 
    Bir kilomol kislorod va bir necha kilomol argondan iborat bo’lgan gaz aralashmasining o’zgarmas hajmda solishtirma issiqlik sig‘imi 430 J/kg-grad ga teng. Gaz aralashmasida argondan qancha miqdor bor?
    
35. 
    10°C haroratda 10 g kislorod 3∙10⁵ N/m² o’zgarmas bosimda
    isitilgandan keyin gaz kengayib 10L hajmni egallaydi. 1) Gazning olgan issiqlik miqdori, 2) gaz molekulalarining isitilgandan oldingi va keying issiqlik harakati energiyasi topilsin.
    
36. 
    27. 2 1 hajmli yopiq idishda 10°C temperaturada 12 g azot bor. Isitilgandan keyin idishdagi bosim 104 mm.sim.ust. ga teng bo’lgan Isitishda gazga qancha issiqlik miqdori berilgan?
    
37. 
    10⁵ N/m² bosimda 2L azot bor. 1) p=const bo’lganda, uning hajmini ikki baravar orttirish uchun, 2) V=const bo’lganda, uning bosimini ikki marta ottirish uchun qanchadan issiqlik miqdori berish kerak?
    
38. 
    Yopiq idishda 27°C harorat va 10⁵ N/m² bosimda 14 g azot bor. Isitilgandan keyin idishdagi bosim 5 marta ortgan. 1) Gazning qanday haroratgacha isitilganligi, 2) idishning hajmi, 3) gazga berilgan issiqlik miqdori topilsin.
    
39. 
    12 g kislorodni o’zgarmas bosimda 50°C ga isitish uchun qancha issiqlik miqdori sarflash kerak?
    
40. 
    40 g kislorodni 16°C dan 40°C gacha isitish uchun 150 kal issiqlik sarf bo’lgan. Gaz qanday sharoitda isitilgan? (O’zgarmas hajmdami yoki o’zgarmas bosimdami?)
    
41. 
    Yopiq idishda 10⁵ N/m² bosimda 10L havo bor. Idishdagi bosimni 5 marta orttirish uchun havoga qancha issiqlik berish kerak?
    
42. 
    0,053 kkal issiqlik miqdori berib. karbonat angidridning qancha miqdorini 20°C dan 100°C gacha isitish mumkin? 2) Bunda bitta molekulaning kinetik energiyasi qancha ortadi? Isitish vaqtida gaz p=sonst bosimda kengayadi.
    
43. 
    V=2L hajmli yopiq idishda zichligi P = 1,4 kg/m3 ga teng azot bor. Shu sharoitda azotni 100° ga isitish uchun unga qancha Q issiqlik miqdori berish kerak?
    
44. 
    3L hajmli yopiq idishda 3 atm bosimda 27°C haroratli azot bor. Isitilgandan keyin idishdagi bosim 25 atm gacha ko’tarilgan. 1) Isitilgandan keyingi azotning harorati. 2) azotga berilgan issiqlik miqdor topilsin.
    
45. 
    Biror miqdordagi gazni o’zgarmas bosimda 50° ga isitish uchun 160 kal issiqlik miqdori sarf qilish kerak. Agar shu miqdordagi gazni o’zgarmas hajmda 100° ga sovitilsa, 240 kal issiqlik miqdori ajraladi. Bu gaz molekulalarni qanday sonli erkinlik darajasiga ega bo’ladi?
    
46. 
    Yopiq idishda 7°C haroratli 10 g azot bor. 1) azot molekulasining o’rtacha kvadratik tezligini ikki baravar orttirish uchun unga qancha issiqlik berish kerak? 2) bunda harorat necha marta ortadi? 3) bunda gazning idish devoriga bo’lgan bosimi necha marta ortadi?