Moddiy ishlab chiqarish asoslari

30.Tog‘ va tog‘oldi hududlardagi dehqonchilik-chorvachilik xo‘jaligi rayonlari. Sobiq ittifoqning janubidagi tog‘li o‘lkalarda yaylov chorvachiligi xo‘jaliklari uchungina emas (bunday xo‘jaliklar haqida yuqorida so‘z boradi, 24-tipga qarang), balki dehqonchilik rivojlangan xo‘jaliklar uchun ham turli balandlik mintaqalaridagi yerlardan foydalanish xarakterlidir. Bu esa yillik yaylov sikli nuqtai nazaridan ham va o‘simlikchilikda erlardan samaraliroq foydalanish nuqtai na­zaridan ham maqsadga muvofiqdir.
Tog‘oldilarida va past tog‘larda, tog‘lar orasidagi soyliklarda sug‘orib yoki sug‘ormasdan olib boriladigan dehqonchilik imkoniyatlari xilma-xildir, yaylovlar ancha kam. Relef balandlashgan sari madaniy o‘simliklarning tarkibi ham qisqara boradi, vegetatsiya davri kamayadi, dala ishlarini mexanizatsiyalash uchun sharoit noqulayroq bo‘la boradi, tabiiy yem-xashak o‘sadigan maydonlar va ularning mahsuldorligi orta boradi. Buni o‘rtacha balandlikdagi tog‘larda ko‘rish mumkii. Bu yerda yaylov mavsumi qisqa bo‘ladi. Subalp mintaqasidan boshlab baland tog‘ maydonlari faqat yoz faslida 2-3 oy davomidagina mollarni boqish uchun xizmat qiladi. Bu yerda yilning sovuq yarmida chorva mollarini yem-xashak bilan ta’minlash zaruriyati shundan kelib chiqadiki, bunda yaylovlarning anchagina qismi pastroqdagi tog‘ mintaqalarida joylashgan dehqonchili-chorvachilik xo‘jaliklarining chorva mollarini boqish uchun ajratib berilgan.
Dehqonchilik-chorvachilik xo‘jaliklarining ixtisoslashishi va ular o‘rtasidagi tarmoqlarning o‘zaro aloqalari juda xilma-xildir. Muhim tovar ekini hisoblangan tamaki u qadar katta maydonni egallamasada, shu erdagi xo‘jaliklar daromadining ancha qismini beradi. Qirgizistonda Chu daryosining suvi bilan sug‘oriladigan yerlarda, shuningdek Janubiy Qozog‘istonning sug‘oriladigan yerlarida tovar mahsulot beradigan qand lavlagi ekiladi. Qand lavlagi boshqa ekinlar bilan almashlab ekiladi. Bahorikor yerlarda, asosan bug‘doy va arpa, sug‘ori­ladigan yerlarda makkajo‘xori ekiladi.