|
Texnologik chizm a.
M ergel ohaktosh portlash y o 'li bilan qazib
o lin ad i v a m ayd alan ib , saralanadi, keyin kuydiriladi.
Ohak kuydiruvchi agregat sifatida shaxta yoki aylanma pechlardan
fo yd alan ilad i. S h axta pechlard a kam ida 2 0 —40 m m o 'lch am d a,
a y la n m a p e c h la rd a esa 1 5 — 2 0 m m o 'lc h a m d a g i o h ak to sh
kuydiriladi.
M ergel ohaktoshlarni kuydirayotganda kalsiy oksidi hosil bo'ladi.
U gil aralashm alar tarkibidagi kislota oksidlari bilan o'zaro birikadi.
Sh u n d a kalsiy silikatlari, alyum inatlari va ferritlari hosil b o 'lad i.
A ytib o 'tilgan o 'z a ro birikish suyuq fazada em as, qattiq fazalarda
so dir bo'lad i. Shun ing uchun ham kuydirilgan m aterial kesaklanib
qolm ayd i.
G id rav lik oh akn i kuydirish harorati am alda 800—900°C dan
1 000°C gacha bo'ladi. 1 1 00°C dan yuqori haroratda mahsulot so'nish
qobiliyatini yo 'q o tad i.
G idravlik ohak ishlab chiqarishda dolomitlashmagan va dolom it
lashgan ohaktoshlar qo'llan ilad i. D olom itlashgan ohaktoshlardagi
M g C 0 3 m iq d o ri 2 0 % g a c h a b o ra d i. B u n d a y o h a k to sh la rn i
kuydirayotganda talaygina m agniy oksidi hosil bo'ladi. M agniy oksidi
esa kuydirish harorati 800—900°C dan ortishi bilan suvga nisbatan
faolligini tobora kam aytira boradi. Bunda m agneziya sekin so'n ad i
va qotib qolgan betonda ham so'nishni davom ettirishi va oqibatda
beton yorilib ketishi m um kin. Shuning uchun ham dolom itlashgan
m ergel ohaktoshlarni yuqorida ko'rsatilgani kabi 800—900°C dan
oshm ayd igan h aroratd a shaxta pech yo ki ay lan m a pechlard a
kuydirish kerak.
Shaxta pech turida ishlatiladigan ohaktoshlar kim yoviy tarkibiga
qarab tanlanadi. O haktoshlar dolom itlashm agan b o 'lsa, xom ashyo
bilan yo q ilg'i aralash solinadigan pechlar ishlatiladi. D olom it-
lashgan o h ak to sh la r esa y o q ilg ‘ i b atam o m yo n gan d an k eyin
o'txonasi tashqariga chiqarilgan pechlarda yoki ancha tejam li nim
gaz pechlarda kuydirilgani m a’qul. A ks holda, m agniy oksidi kuyib
ketadi.
T u y ilg a n s o ‘ n dirilm agan o h ak o lish d a d o lo m itla sh m ag an
ohaktoshlarni xom ashyo bilan yo q ilg 'i aralash solingan pech lard a
kuydirilgani yaxshi. C hun ki m ayda tuyilgan holdagi yo q ilg ‘ i kuli
ohakning gid ravlik xossalarini oshiradi.
A y la n m a p e c h la r ishlab c h iq a rish n in g bu so h asid a kam
ishlatiladi. C hun ki yo q ilg‘ i sifatida k o ‘ m ir changini ishlatishga,
k o 'm ir ch an g tayyo rlash n i tashkil etish uchu n k o ‘ p m ab lag '
sarflashga, shuningdek, kuydirish uchun an ch a k o 'p , y a ’ ni shaxta
pecnlarida kuydirilayotgan vaqtdagi 12 — 15 % o 'm igao h ak o g'iriligiga
nisbatan 20% gacha shartli yoqilg'i sarflashga to 'g 'ri keladi. Shunga
q a r a m a s d a n , b o s h q a b ir q a to r k o 'r s a t k ic h la r i, ju m la d a n ,
serm ehnatliligi jihatid an shaxta pechlarga qaraganda ancha tejam li
kalta aylan m a pech lar ishlatiladi.
G id rav lik ohak kuydirishda shaxta v a aylan m a pechlarn ing ish
unum i, taxm inan, havoda qotadigan ohakni kuydirish pechlarining
ish unum idek bo'lad i.
So'n d irilm agan tuyilgan gidravlik ohak ishlab chiqarayotganda
texnologik operatsiyalar qanday tartibda d avom etishi 10 7-b etd agi
chizm adan k o'rin ib turibdi.
P e ch d an o lin ayo tgan kuydirish m ahsuloti (so 'n d irilm ag an
gid ravlik kesak o h ak deb vuritilad i) hali b o g 'lo v ch i m aterial
hisoblanmaydi va qorishma hamda beton ishlashida undan foydalanib
b o 'lm ayd i. B o g 'lo v c h i m odda hosil qilish uchun so 'n d irilm agan
kesak ohak b o 'lak lari m ayda tuyilishi kerak.
G id rav lik kesak ohak ikki usulda, y a ’ ni m exanik y o 'l bilan,
zo'ld irli tegirm onlarda so'ndirish y o 'li bilan tuyilishi m um kin.
Birinchi usulda tuyganda so'n d irilm agan tuyilgan gidravlik ohak
(u qo'llanib kelinayotgan standart b o 'yich a tuyilgan so'ndirilm agan
ohak d eyilad i), ikkinchi usulda tuyganda esa kukun holigacha
so 'n d irilgan gidravlik ohak olinadi.
10 — 20 m m g a ch a bir sidra m ayd alab olingan kuyd irilgan
kesak ohak sh ar tegirm on larin in g sarflash bunkeriga uzatiladi.
B u n kerdan ta ’ m in lagich yo rd am id a shar tegirm on iga keragicha
solib tu rilad i. M ay d a lan g an m ah su lo t y irik d o n alarin i ayirib
tash lash u ch u n sep arato rg a y u b o rilad i. Y ir ik d o n alari q ayta
tuyishga, m ayda donalari esa tayyor m ahsulot om boriga yuboriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
