4 - ja d v a l.
Fosfogips turlicha sinov namunalarining
kimyoviy tahlili ( % hisobida).
S i0 2
ai
2
o
3 Fe20 3
CaO MgO
s o 3
NajO К ,0
QKY1
550‘ C
Suvda
eriydi
gan
pA
Jami
Olmaliq kimyo zavodi
10,12
0,68
0,83
34,78
kuch-
siz
41,24
1,33
0,40
0,33
7,85
0,48
97,56
13,75
0,58
0,68
31,33
kuch-
siz
44,43
2,00
0,25
0,14
6,50
0,95
99,56
10,17 0,84
0,30
33,16
0,44
46,24
1,84
0,15
0,17
6,85
0,62
100,16
10,39 0.75
0,60
33,66
0,20
48,19
1,04
0,15
0,17
5,00
0,36
100,15
8,50
0,96
0,64
31,89
0,51
44,32
2,23
0,16
0,12
10,47
0,52
99,80
10.16
1,05
kuch-
siz
32,44
kuch-
siz
45,28
1,19 0,21
0,24
6,25
0,53
97,54
Voskresensk kimyo zavodi
0,23
0,31
0,21
31,35
0,28
45,34
1,50 0,14
0,03
19,50
0,48
98,98
1 Q.K.Y. qizdirib kuydirish yo'qotmasi.
O lingan rentgenogram m alar tahlili m a ’lum otlariga qarab turli
v a q tla rd a h a r x il jo y la r d a n o lin g a n b a rc h a fo sfo g ip s sin o v
n am unalari kristall tarkibiy tuzilm asi bir-b iriga yaqinligini ko'rish
m um kin. R entgenogram m alarda kvare asosan ikki m olekulali suvli
gips va aralashm alarn in g asosiy m assasini tashkil etishi kuzatildi.
Fo sfo gip s qizdirilgan vaqtda kristallanish suvini y o 'q o ta bosh-
laydi. 15 0 °C darajadagi haroratda qizdirilganda ikki m olekulali
suvli gipsnin g difraksion m aksim um lari jad alligi kam ayadi, nim
suvli k alsiy sulfatga ja v o b beradigan yangi chiziqlar: 5,96; 2,97;
2,78; 1,83; 1,65; A paydo b o'lad i. 200°C dagi haroratda qizdirilganda
fosfogips tarkibidagi ikki m olekulali suvli gips nim suvliga va
qism an angidritga aylanadi.
2500 va undan yuqori harorat ikki m olekulali suvli gips chiziq-
lari jad allig i n ih oyatd a kam ayadi. H arorat 400°C gacha k o 'ta -
rilganda angidritning yanada jad alroq chiziqlari paydo b o 'lad i,
1250 °C g ach a v a undan yuqori darajaga k o'tarilgan id a esa kvars
chiziqlari y o 'q o la d i, bu S iO , ning S aO bilan o 'z aro ta’ sir etib,
kalsiy silikati hosil b o 'lgan id an dalolat beradi. H arorat 13 0 °C va
140 0°C gach a k o 'tarilg an id a angidritdan tashqari 2,68 A
0
ch izig'i
kuzatiladi, u qattiq silikofosfat kalsiy eritm asiga to 'g 'ri keladi.
Fo sfo gipsn in g differensial term ik tahlili (D .T .T .)d a an iqlan i-
shicha, egri chiziqlari 10 0 — 18 0 °C , o ralig'id a paydo b o 'lad igan
ikki m olekulali suvli gipsning yorqin n am o yon b o 'lad igan degid-
ratatsiyasi ikki en doterm ik effektiga ega. Fosfogipsn in g birinchi
endoterm ik effekti boshJanishi gipsnikidan (
1
10 °C haroratda) farqli
ravish d a 10 0 °C h aro ratd a p ayd o b o 'la d i. F a o l d egid ratatsiya
nisbatan past haroratda yuzaga keladi. B irin ch i endoterm ik effekt
boshlanishi haroratining pasayishi, ehtim ol, fosfogips tarkibidagi
aralashm alar bilan bog'liqdir. U lar m exanik qo 'sh im ch alar sifatida
berilishi, shuningdek, kalsiy sulfat kristall panjarasiga kirishi (m asa
lan : C a H P 0
4
• 2 H
2
0 ) y o k i m u ayy an xo ssa la rg a ega b o 'lg a n
m ustaqil tizim (sistem a) lar hosil qilishi m um kin. A yn i shu kalsiy
sulfatning ikki o 'rin olgan qattiq eritm alari fosfogipsning o 'z ig a
xos xossalarini belgilab berayotgan b o 'lish in i inkor etib b o 'lm ayd i,
bu xususan, uning degidratatsiyasi harorati pasayishida n am oyon
b o 'lyap ti. F o sfo gip sd a m avjud b o 'lgan suvda eriydigan fosfatlar
ham sezilarli d arajada uning degidratatsiyasi haroratini tushiradi.
K atta b o 'lm agan endoterm ik efifektlar m aksim um 540—550°C ha
ro ratda k vars b o rlig id an d alo lat berad i. H aro rat 670— 78 0 °C
b o 'lg a n id a fo sfo g ip s ta rk ib id a m av ju d b o 'lg a n k a rb o n a tla r
d issosiasiya reaksiyasiga uchrayd i, natijada en d o effektlar hosil
b o 'lad i. 985— 110 0 °C haroratdagi ekzoeffektlar fosfogips tarkibida
zaru r m iq d o rd ag i C a O a ralash m a si sifa tid a m avju d b o 'lg a n
kvarsning reaksiyaga kirishuvi natijasida ikki kalsiyli silikat hosil
b o 'lish i bilan b o g'liq d ir. 1 1 5 0 — 116 0 °C haroratda en doeffektlar
kalsiy sulfat dissotsiatsiyasiga to ‘g ‘ ri keladi va 12 1 5 ° C da angidrit
p o lim o rf o ‘ zgarishlari yuz beradi.
Fo sfogipsn in g petrografik tadqiqotlari uning asosan tablet-
kasim on va prizm a, gabitus shakllaridagi gips kristallchalaridan
iborat ekanligini ko'rsatdi. U larn in g o 'lch am lari 0 , 1 — 0,5 mm
oralig‘ ida o ‘ zgarib turadi, 0 , 1 —0,4 m m lilari k o ‘ p uchraydi.
Kristallari rangsiz, suvdek tiniq, m ayda xo l-xo l ch an g zarra-
chalari bor. A yrim kristallarda m ayda xo lsim on gips zarrachalari
borligi ham kuzatiladi. M in eral yum shoq b o 'lib , oson eziladi.
N u r sin d irish k o ‘ rsatk ich lari: N g — 1 , 5 2 7 ; N p — 1 ,5 2 4 ; N g —
N p = 0 ,0 0 3 . K am o n sim on q o ‘ shaloq shakldagilari ko‘ p uchrayd i.
S in o v n am unasida gipsdan tashqari, nur sindirish k o ‘ rsatkichi
> 1,6 2 0 ga teng b o 'lg an ko'rsatkichli rangsiz, epidot guruhiga
m ansub b o 'lish i m um kin b o 'lgan d onachalar va yaxshi yo ritil-
m aydigan, 0 ,1 5 m m o 'lch am d ag i gil b o 'lak ch alar bor.
S u vd a erim aydigan qoldiqning k im yo viy tarkibini aniqlash
uchun fosfogipsga 2 N H
4
C 1 bilan ishlov berildi. Bu nda u 9 ,2 % ni
tashkil etib, asosan (9 5,50 % ) krem nezem dan iborat b o 'ld i.
O ksidlar ich id a R
2
0
3
k o 'p uchraydi.
5-jadval.
Do'stlaringiz bilan baham: |