Amerika qit’alarida ko'plab uchraydi. Lyosslar o'ziga xos tog' jinsi
hisoblanib, kimyoviy va fizikaviy xossalari bilan boshqa jinslardan
farqlanib turadi (20-jadval).
Gillar tarkibida S 0 3, N a 20 , va K20 kabi eruvchan tuzlar
ham uchraydi. Bu esa maqsadga muvofiq emas, klinker ishlab
chiqarish uchun foydalaniladigan gillarda bu tuzlarning miqdori
iloji boricha kam bo'lishi kerak.
Kalsiy karbonat jinslar tabiatda ohaktosh, bo'r, ohaktosh-
chig'anoq va marmar holida uchraydi. Karbonat jinslarining
marmardan boshqa hamma turlari portlandsement ishlab chiqarishda
ishlatiladi. Gillar singari ohaktosh va bo'rning ham cho'kindi jins
bo'lgani uchun kimyoviy tarkibi va fizik xossalari juda xilma-xildir.
20-jadval.
Turli hududlardagi lyosslarning xossa va xususiyatlari
(M . Zokirov, H. Hasanova ma’lumollari).
Miqdori
Aniqlash usullari
Lyoss jinslarining rayonlar bo'yicha tarqalishi
Tosbkent Samarqand
T osbkent
oldi
Angren Q arsbi
M irza-
ch o ‘l
1
2
3
4
5
6
7
l.D onadorlik tarkibli
frak siy alar (% hisobida)
Q um
14,00
8,31
11,06
9,00
11,40
8,2
C hang
73.00
79,82
49,12
79,00
74,00
80,2
G il
13,00
11,97
8,76
8,00
14,60
7,1
I
2
3
4
5
6
7
2. M ineral tarkibli
(% hisobida)
solishtirm a o g 'irli
gi 2750 k g /m 5
bo'lganda
Ycngil fraksiya
Slui ju m la d an kvars
Dala shpati
G il m in erallari
87.00
43.00
22.00
22,00
88,61
39,43
25,96
23,22
93,74
32.28
22.58
28,88
95,70
35.23
37.53
22.94
98,00
4 1,50
30.70
15,80
94,26
31,22
24,64
29,38
3. Suvda cruv-
chan tuzlar m iq
dori, m g/ckv
hisobida,
H C O ,
Cl
SO,
35,80
8,0
11,00
17.90
1.90
30.20
3,20
5,93
44.31
10,20
4,19
35,80
0,50
4,20
11,39
40.0 0
10.00
4. Kimyoviy t a r
kibiy m iqdori (%
hisobida)
SiO ,
A l ,6 3
CaO
C O ,
F c , 0 J
M gO
33,20
11.40
13.60
8,80
2,70
0.55
52,60
10,94
11,79
9,32
3.24
3.19
59.27
15.00
11.00
9,50
3,20
4.10
49.00
14.00
10.00
5,20
2,30
5,00
57,01
14,37
9,81
4,90
3,1
4,8
56.00
13,31
5,51
3,20
1,75
8.00
5. K arbonat
tu zlam in g m iqdori
(% hisobida)
28,50
20.70
26,20
22,30
21,00
26,80
6 .G u m u s m iqdori
(% hisobida)
—
0,23
0,28
0,33
0,S3
0.30
7 .N am ligi (%
hisobida)
H ajm iy massa,
k g /m 3
10,51
1770
6,30
1420
8,61
1340
8,40
1470
6,00
1380
18,45
1550
8 .G 'o v ak lig i (%
hisobida)
38,00
49.20
51.20
47,00
51,40
44,00
Kimyoviy sof kalsiy karbonat tarkibida 56% CaO va 44% CO,
b o ‘ladi. Biroq, tabiatda faqat kalsiy karbonatdan iborat so f
ohaktoshlar kam uchraydi. Portlandsement ishlab chiqarishda
ishlatiladigan ohaktoshlar tarkibida CaO dan tashqari qumtuproq
(8% gacha), giltuproq (2% gacha), temir oksidlar (1% gacha),
magniy oksid (2% gacha) va S 0 3 (1% gacha) bo'lishi mumkin.
Kalsiy karbonat jinslarning zichligi va mustahkamligi keskin
o'zgarib turadi, ya’ni tabiatda kristall tuzilmali, juda zich ohak
Do'stlaringiz bilan baham: |