Mоdda va matеriallarning yonish-pоrtlash хavfi tavsifi

Yong’in xavfi bo’yicha umumiy ko’rsatkich sifatida agregat holatidan qat’iy nazar material va moddalarning yonuvchanligini olish mumkin. Ushbu ko’rsatkichga asoslanib barcha materiallarni (moddalarni) uch guruhga ajratish mumkin: yonmaydigan, yonuvchan, qiyin yonuvchan. Bu ko’rsatkich sifat va miqdoriy jihatdan tavsiflanadi. Sifat jihatdan sinflanish yondirish manbai ta’sirida va u olingandan so’ng yonishga moyilligiga asoslanadi.

• Yonmaydigan moddalarga 900oC darajaga izchillikda qizdirishda yonish xususiyatiga ega bo’lmagan moddalar kiradi. Shunga qaramasdan ularning ham ayrimlari yong’in xavfiga ega hisoblanadi.
• Qiyin yonuvchan moddalarga yondirish manbai ta’sirida qizdirishda yonishi mumkin, lekin manba olingandan so’ng mustaqil o’zi yonmaydigan moddalar kiradi.
• Yonuvchan moddalar deb o’z-o’zidan alangalanishi, o’z-o’zidan yonishi va yondirish manbai ta’sirisiz ham mustaqil yonuvchan moddalarga aytiladi. Ular yengil va qiyin alangalanuvchi turlarga bo’linadi.
• Qiyin yonuvchi va yonuvchi moddalar alangalanish sohasiga ega bo’lib, yong’in xavfining harorat ko’rsatkichlari, yonish tezligi bilan tavsiflanadi va ularni o’chirish uchun yong’in o’chirish vositalari va boshqalar qo’llaniladi. Qiyin yonuvchi va yonuvchi moddalar yong’in xavfi xususiyatlarini baholash uchun ko’rsatkichlarining soni va ko’rinishi mazkur moddalarning agregat holatiga bog’liq ravishda aniqlanadi. Suyuqlik va qattiq moddalarda gazlarga nisbatan yong’in xavfi ko’rsatkichlari ko’proqdir. Bu qo’shimcha ko’rsatkichlar asosan bug’lanish va uchuvchanlik jarayonlarini tavsiflaydi va shuning uchun bu ko’rsatkichlar suyuqlik va qattiq moddalarni qizdirishdagi harorat bilan bog’liq bo’ladi. Masalan, suyuqlikning alangalanishi va barqaror yonishi uchun suyuqlik yuzasi alangani yetarli darajada uchuvchan mahsulotlar bilan "ta’minlashi" zarur. Suyuqlikning bug’lanish yuzasi esa uning harorati bilan bog’liq bo’lib, shuning uchun chaqnash va alangalanish harorati tushunchalari kiritiladi. Xuddi ana shularning o’zi qattiq moddalarga ham tegishlidir. Shu bilan birga qattiq va suyuq qiyin yonuvchi va yonuvchi modda va materiallar uchun gazlarga xos bo’lgan ayrim ko’rsatkichlar o’z ma’nosini yo’qotadi (chunki ularni amalga oshirish mumkin emas). Masalan, alangalanishning yuqori konsentratsiya chegarasi tushunchasini ochiq rezervuarlarda bo’lgan suyuqliklar, ochiq havodagi qattiq moddalar uchun qo’llab bo’lmaydi.