Modda tuzilishi fanining maqsad va vazifalari

Modda tuzilishi fanining maqsad va vazifalari
Reja

1. 
   Modda tuzilishi fanining maqsadi.
   
2. 
   Modda tuzilishi fanining boshqa fanlar bilan bog’liqligi.
   
3. 
   Modda tuzilishi fanining vazifalari va ahamiyati.
   

Kimyo fanining o`rganish metodlarining kimyoviy xususiyatlarini o`rganish demakdir. Kimyoviy jarayon xossalari ma’lum bo`lgan moddalardan xossalari aksariyat hollarda noma’lum bo`lgan yangi moddalarni olish demakdir. Ikkala holda ham boshlang`ich va yangidan hosil bo`lgan moddalarni to`liq harakterlash (identifikatsiya) qilish uchun ularni kimyoviy va ayniqsa hozirgi zamon fizik –kimyoviy usullar yordamida tekshrish kerak bo`ladi. Ma’lumki kimyoda “tartib – tuzilish va xossa” uchburchagining aniq bo`lishi hal qiluvchi rol o`ynaydi.

Shuning uchun “Modda tuzilishi” kursi uzoq vaqtlar davomida fizikaviy kimyo kursining boshlang`ich va eng asosiy qismlaridan biri bo`lib xisoblanib keldi. Ammo keyingi paytlarda atomlar, molekulalar, kristall va polimer moddalarga tegishli ma’lumotlarning ko`payganligi va va modda tuzilishini o`rganoishning turli –tuman usullari yaratilganligi tufayli va bu ma’lumotlar kimyoning hamma sohalarida bab –barobar ishlatilayotganligi uchun “Modda tuzilishi” universitetlarda alohida fan sifatida o`qitila boshlanadi.
Modda tuzilishi to`g`risidagi ta’g’risidagi ta’limot hozirgi zamon tariiy fanlaridan eng murakkabi deyilsa mubolag`a bo`lmasa kerak. Bu ta’limot amalda fizika fanining barcha yutuqlaridan va ulkan matematik apparatidan foydalaniladi. Har bir usul modda tuzilishini o`rganishda albatta “qurol” sifatida qo`llaniladi.
Bu usullarni sanab o`tamiz: rentgenografiya, elektronografiya, massnektrometriya, optik spektroskoniya, neytronografiya, dielkometriya, refraktrometriya, electron paramagnet remonens, yadro paramagnet rezonans va boshqalar.
Modda tuzilishi to`g`risidagi ta’limot kimyo fani bilan bir vaqtda maydonga keldi. Olimlar moddalarni faqatgina ,bir biridan farq qilish yoki tabiiy materiallar tarkibidan ajratib olish bilangina cheklanib qolmasdan ularning tarkibi, tuzilishi va xossalarini aniqlash va o`rganishga doimo katta e’tibor berib kelganlar. Olingan ma’lumotlarni umumlashtirish, o`zaro taqqoslash, moddalarning tarkibi va tuzilishiga qarab tug`dirdi. Ularning qo`llash sohalarini aniqlashda, ekologik muammolarni hal qilishda zararsizlashtirish usullarini ilmiy asosda tanlash imkoniyatini berdi.
Moddalarning tuzilishi ularning tashqi muhit bilan ta’sirlanish harakterini belgilaydi va bunday bog`liqlikdan moddalarni tekshirishda foydalanamiz. Tashqi ta’sirga nisbatan indifferent (befarq) bo`lgan moddalarni tekshirish usullari doirasi birmuncha kichrayadi va masalaga ijobiy javob berish anchagina murakkablashadi.
Modda tuzilishini o`rganish vaqtida biz uning diskretligidan kelib chiqamiz. Modda materiyaning ikki hil yasash, mavjud bo`lish shaklidan bittasidir. Materiyaning yashash shaklining uchinchi maydondir. Modda tinchlik massasiga ega va u lektonlar, adronlar kabi mikrozarrachalardan iborat. Ko`p sonli mikrozarrachalardan turli ma’lum qonuniyatlar asosida moddalar, jismlar ya’ni makrosistemalar paydo bo`ladi.
Maydonni tashkil qiluvchi zarrachalar masalan fotonlar tinchlik massasiga ega emaslar. Ular vakumda yorug`lik texligi C=300000 km/c ga teng tezlik bilan harakat qiladilar. Modda bor joyda maydon bo`ladi. Moddalarni birinchi navbatda kimyo fani o`rgatsa, maydonlarni fizika fani o`rgatadi. Modda bilan maydon bir biriga o`tishi mumkin. Masalan elektron bilan o`zaro qo`shilib ikkita kvant xosil qiladi. Bu hodisa atom kasida “agnigilyatsiya” termini bilan ma’lum. Ma’lum sharoitlarda aksinch ikkita kvant asosida elektron va positron hosil bo`lishi mumkin; bu hodisaga juft hosil bo`lish deyiladi.
Shunday qilib “Modda tuzilishi” kursning predmeti atrofimizdagi materiyani o`rganish ekan, maqsadi esa tayyorlanadigan mutaxassislarni moddalarning tuzilishi, ularning o`ziga xos tomonlari, ularni tekshirishning hozirgi zamondagi ilg`or fizikaviy va fizik –kimyoviy usullar bilan tanishtirish va qurollantirish moddalarni rangga ega bo`lish yoki bo`lmaslik, erib dispers sistemalar hosil qilish yoki qilmaslik, kimyoviy tuzilishi va kimyoviy va fizikaviy xossalar o`rtasidagi bog`lanishni aniqlab olingan natijalarni xalq xo`jaligida qo`llanishdan iborat.
Адабиётлар

1. 
   Грибов Л.А., Муштакова С.П. Квантовая химия. –Москва: Гардарики, 1999.,390 с.
   
2. 
   Юльчибоев А.А. «Модда тузилиши» курсидан маърузалар матни.-Тошкент: ЎзМУ, 1999, 66 б.
   
3. 
   Гиллеспи Р. Геометрия молекул.-Москва: «Мир», 1975, 278с.
   
4. 
   Леше А. Физика молекул.-Москва: «Мир», 1987, 228 с.