Makkajo‘xorida irsiy belgilar genetikasi va ularning klassifikatsiyasi -
- Makkajo‘xorining iqtisodiy jihatdan ahamiyatli bo‘lishi va uning ayrim biologik jihatlari (vakillarning xilma-xilligi, ikki jinsli gulga egaligi, ko‘payishning yuqori darajadaligi) genetik-seleksion tadqiqotlarda uzoq vaqt mobaynida o‘z samarasini berdi. Buning natijasida yuqorida ta’kidlanganidek, geterozis, duragaylashning har xil usullari, sitoplazmatik bepushtlik, mutabillikning va meyozning genetik nazorati (Rhoades, 1945; Mellintock, 1950 va Rods, 1957) A-V-translokatsiyalardan genlarni lokalizatsiyalashda foydalanish (Beckett, 1978) kabi katta ilmiy yutuqlar qo‘lga kiritildi.
- 1935 yil M.I.Xadjinov va R.A.Emergon lar tomonidan makkajo‘xori o‘simligining irsiy omillari to‘g‘risida bergan ma’lumotlari, bu o‘simlik genetikasida juda katta va xal qiluvchi rol o‘ynagan. Keyinchalik J.Weiger (1952) va L.Riman (1963)lar o‘simlikni boshqaruvchi genlar to‘g‘risida qisqacha ma’lumot berganlar. 1968 yil Neuffer va Vetturini, 1974 yil Neuffer, Col tomonlaridan o‘simlikning genetik va xromosomalarni izohlovchi sitologik haritalari asoslab berilgan edi. Bu olimlar 310 gendan iborat, shulardan 175 tasining xromosomalarda joylashgan o‘rnini aniqlaganlari holda, keyinchalik ular tomonidan bu genlarning soni 372taga yetkazildi.
- Nomlari qayd etilgan olimlarning qatoriga 1980 yilga kelib V.E.Miku va bir guruh xodimlar qo‘shilib, ular tomonidan makkajo‘xorining yangi xromosom haritasi taklif qilindi.
- Ushbu sitologik harita 1- xromosoma qo‘shimcha al gen bilan va undan 2% krossingoverga ega masofada joylashgan u3 geni bilan, 3- xromosoma gl12 geni bilan, 7- xromosoma cp1 va 8- xromosoma yangi fl3 genlari bilan boytilib, 10- xromosomadagi y9, zn ,du, bf2 va translokatsion TV-10v genlarning joylashgan o‘rni aniqlandi.
- Xromosomalarning genetik haritasi ma’lum va yangi mutant genlarning genetik tahlilini engillatgani holda, birikkan gen guruhlarini F1 duragaylariga nisbatan aniqlashda yangi usullarning qo‘llanilishiga, aniqlangan genlar sonining 450 dan ortishiga imkon berdi.
-
- V.E.Miku va E.M.Col, M.G.Neuffer lar bir-biridan farq qiluvchi genlarning klassifikatsiyasini ta’klif etganlar. Unga ko‘ra belgining fenotipik rivojini ta’min etuvchi genlarning o‘rni aniqlanib,ular guruhlarga bo‘lingan. Fiziologik va biokimyoviy o‘zgarishlarni ta’minlovchi genlar ta’sirida fenotipik yuzaga chiqish masalalari zaif o‘rganilgan.
- E.M.Col va M.G.Neuffer larning klassifikatsiyasiga ko‘ra 11-gurux genlarni farqlash mumkin. Unga ko‘ra: 1-donning shakliy tuzilishi, 2- antotsian va qarindosh pigmentlar; 3- xlorofill va karotinoidlar; 4- o‘simlikning shakli; 5-barg tomirlari; 6-don lipidlari; 7-nihollarning va changchilaning floritsensiyasi; 8- elektroforezdagi enzimlarning variatsiyasi; 9- noqulay sharoit va kasalliklarga chidamlilik reaksiyasi; 10- gametofitning hosil bo‘lishi va rivojlanishi; 11-genlarning ekspressivlik va mutabillikni idora etuvchi tizim guruhlari farqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |