35
Antogonist mushaklar
bir vaqtda ikkita qarama-qarshi yo‘nalishda faoliyat
ko‘rsatadi.
Sinergist mushaklar
hamkorlikda ma’lum bir harakatni amalga oshiradi.
Sinergist va antogo-nistlar o‘zaro faoliyat yuritadilar.
Tezkorlik va kuchlilikda orqa bilan yotgan holda, qo‘l to‘g‘ir-lanadi va
yuqori qarshilik engiladi, shu bilan bir vaqtda impulslarda birga ishlayotgan
tritseps va mushaklar birligining imkoniyatlaridagi harakatlar soni maksimal
tezlashadi. Impuls-lar seriyasida va qisqarish boshlanganda blokirovka signali
keladi, shuningdek, mushak to‘qimalari hech qanday boshqaruvsiz qisqarib boradi.
Dvigatel birliklaridagi signal blokirovkalari harakatda
antogonist birliklar bilan
bog‘liq, shuning uchun kuch yo‘qotilmasdan, hech to‘siqlarsiz harakat bajariladi.
Shtangani oddiy ko‘tarishda mushaklar faolligining dast-labki portlashi
amalga oshadi, chunki sinergist mushak - qisqa-radi, antogonist mushak - esa
kuchsizlanadi. Bu qo‘l-oyoq harakati-ning tezlashuviga olib keladi. Keyin tinch
oraliq davr keladi. Bu davrda antagonist qisqarishi munosabati bilan qo‘l-oyoq
harakati sekinlashadi. Harakat oxirida mushak-antagonistning kuchayishi bu
harakatni to‘xtatishi kerak.
Sinergist va antagonist ishidagi bu kelishuvchilik mushaklar cho‘zilishiga
bog‘liq. Cho‘zilgan mushaklarning afzalligi shundaki, ular tinchlik holatida bir oz
kuchlangan bo‘lib, (o‘z uzunligi muvofiqlashining taxdaqan 15%)
bu dastlabki
holatdan katta kuchini rivojlantirishga qodir bo‘ladi. Boshqa tomondan ular
harakatlarni katta amplituda bilan amalga oshiradi. Bu esa tezlashuvning uzunroq
yo‘lini va kuchning mavjud potensialini qo‘llash imkoniyatini beradi. Katta
amplituda bilan harakatlarni yumshoqroq, egiluvchan va ravon amalga oshirish
mumkin, chunki antogonistlar ularni kechroq tormozlashni boshlaydi.
Harakatda qancha ko‘p mushaklar yoki
mushaklar guruhi ishtirok etsa,
harakat
shuncha
murakkablashadi,
quvvat
mashqlarini
bajarish
uchun
mushaklararo muvofiqlash shuncha katta rol o‘ynaydi.
Har xil sport turlarining mashg‘ulotlari amaliyotida murak-kab texnik
harakatlar alohida qismlarga (elementlarga) bo‘linadi. Bunday harakatning
maqsadi quvvat mashg‘ulotsi orqali musobaqa faoliyatining amalga oshirishda
bevosita ishtirok etgan mushak guruhlarini rivojlantirishdir. Bu mushak guruhlarini
kuchayti-rish maxsus mashqlar yordamida amalga oshiriladi. Mashqlari tuzilishi
musobaqa mashqlar strukturasining bir qismigagina mos keladi. Murakkab
bo‘lmagan maxsus mashqlar yordamida musobaqa faoliyatida
ishtirok etayotgan
mushaklarni qattiq kuchaytirish va shu orqali ularni samaraliroq rivojlantirish
mumkin.
Mushak guruhlari maxsus mashqlar yordamida yaxshi moslashadi va
mustahkamlanib, shu sport turi uchun maxsus o‘qitish texnikala-rini talab qiladi.
Agar mushaklar etarlicha yaxshi rivojlanmagan, uyg‘unligi buzilgan bo‘lsa,
qiyinchiliklar paydo bo‘ladi. Masalan, yadro uloqtirish sportida maxsus mashqlar
yordamida qo‘l va oyoqlar-ning mushak bukilish joylarida kuch ko‘paytiriladi,
lekin gavda mushaklariga e’tibor berilmaydi. Bu esa mushaklar moslashuviga
jiddiy buzilishiga olib keladi.
Agar mushaklar o‘rtasidagi moslshuv qo‘yilgan talablarni bajarmasa,
mushaklarning boshlang‘ich sinergisti faoliyatsizligi-dan keyingi to‘satdan
36
harakati bioelektrik kuchlarni yo‘qotadi, ya’ni kuchlarning
tormozlanishi ertaroq
ulansa, juda katta kuch yo‘qotishga to‘g‘ri keladi. Bulardan farq qilgan holda,
mushaklar o‘rtasidagi moslashuv darajasi yuqori bo‘lishi uchun harakat silliq, bir
xil me’yorda, aniq bajarilsa, kuchlar tejab qolinadi. Yana shuni aytish kerakki,
mushaklar orasidagi o‘zaro harakat qoidaga ko‘ra, tekshirilgan harakatlarda
yaxshilanadi.
Kuchning yuqori potensial bazasini dastlabki shart-sharoit-lar tashkil
qiladi, lekin bunga, ya’ni harakatni butun kuchi bilan bajarishga ham ishonch yo‘q.
Qachonki sportchi o‘zining potensial kuchini ma’lum
maqsadlarda ishlatsa,
mushaklar orasidagi mos-lashuv harakatga mos kelsagina tushunib etadi.
Sport
bilan
shug‘ullangan
kishilarning
shug‘ullanmaganlar-dan
sportchidan farqi shundaki, uning nafaqat mushaklari ko‘p balki, ular sportda
yuqori natijalarni qo‘lga kiritishda o‘z potensial kuchlarini to‘g‘ri va ishga
soladilar, yutuqlarga ega bo‘la-dilar.
Do'stlaringiz bilan baham: