Mm bux his itvaa egamberdiyeva doc

18.2. Кассадаги пул маблағларининг аудити 
Кассадаги пул маблағларининг аудити унинг мақсади ва турига бевосита 
боғлиқ Пул маблағлари «Тасдиқдовчи аудит», «Мақсадли аудит», 
«Йўналтирилган аудит», «Таваккалга асосланган аудит» тур-ларининг бирортаси 
ор1фли текширилиши мумкин. 
Пул маблағлари доимий равишда ички назорат қдпиб борилади. Лекин, 
аудиторлик назоратини хам ўтказиш керак бўлади. Бунинг сабаблари 
куйидагилардан иборат. Корхоналар фаолиятида накд пулларни ноқонуний 
ўзлаштириш холлари мавжуд. Тадқиқот маълумотларига караганда, савдо 
сохдсида 
ноқонуний 
операцияларнинг 
содир 
этилиши 
туфайли 
ўзлаштиришларнинг 80 фоизига яъни пул маблағларига тўғри келади. Бундан 
ташқари пул маблағлари барча хисоб-китобларнинг асосий манбаси 
ҳцсобланади. Ўз навба-тида мижозлар корхона активлари таркибидаги пул 
маблағларининг қажмига к^зиқадилар ва унга катга эътибор берадилар. 
Кассадаги пул маблағлари куйидаги кетма-кетликда аудит килинади: 

---

www.qmii.uz/e-lib 
221 
- «Катта касса», «Кичик касса»даги пул маблағларининг хақикий 
микдори текширилади (инвентаризация кдлинади); 
- қақдқий 
пул 
маблағларининг 
миқдори 
бухгалтерия 
хисоби 
маълумотлари билан ўзаро солиштирилади; 
- касса, х,исоб-китоб счётларидаги маълумотлар бухгалтерия балансининг 
актив томони, «Айланма активлар» бўлинмасидаги маълумотлар билан 
таққосланади; 
- пул маблағларининг келиб тушиши ва сарфланиши молиявий 
хисоботнинг «Пул окдмлари тўғрисида хитсобот» маълумотлари билан ўзаро 
солиштирилади; 
- пул маблағларининг харакати билан боғлиқ бўлган операцияларнинг
мезонларга, яъни қонун-қоидаларга, корхонанинг «Ҳисоб сиёсати»га 
мослиги текширилади; 
- пул маблағларининг бухгалтерия қисоби счетларида тўғри акс 
эттирилиши экспертиза қилинади; 
- аудит 
натижалари 
умумлаштирилади 
ва 
маълум 
тартибда 
расмийлаштирилади. 
Аудитор пул маблағларини текшириш пайтида корхоналар амалиётда 
содир бўлиши мумкин бўлган куйидаги ноқонуний операцияларга эътибор 
бериши керак: 
- корхоналар амалиётида турли йўллар билан накд пулларни ноқонуний 
равишда ўзлаштириш қолларининг мавжудлиги; 
- нақд пулсиз ҳцсоб-китоблар бўйича қонунбузарлик 
қолларининг тез-тез содир этилиши; 
- корхоналарда «Кушиб ёзиш», «бажарилмаган ишларни бажарилди» деб 
сохталаштириш йўли билан пул маблағларини ўзлаштириш холларининг 
мавжудлиги; 
- бухгалтерия хужжатларини сохталаштириш йўли билан пул 
маблағларини ўзлаштириш; 
- накд пулларни вақгида банкка топширмаслик, солиқларни белгиланган 
муддатларда бюджетга тўламаслик, пул ресурсларидан бошқа мақсадларда 
ноқонуний 
фойдаланиш 
ҳолларининг 
мавжудлиги; 
- пул маблағларини акс этгарувчи бухгалтерия ҳрсоби счётлари ва хисобот 
маълумотларидаги номувофиқпикпарнинг борлиги; 
- корхоналар 
фаолиятида 
«яширин 
иқтисодиёт» 
туфайли 
пул 
маблағларининг бошқд йўллар билан ўзлаштирилиш хрллари. 
Аудитор касса, ҳрсоб-китоб ва бош^ счётларидаги пул маб-лағларини 
дастлабки хужжатлар, банк кўчирмалари, бухгалтерия қисоби регистрлари ва 
хисоботлар оркдли текширади. Бунда корхо-нада касса хўжалигига амал 
қдлинишнинг хрлатига, банк оркали ўзаро х^соб-китоб интизомига кай 
даражада амал к^шинаётганлигига эътибор берилиши керак. 

---

www.qmii.uz/e-lib 
222 
Пул маблағларининг аудити масалаларини «Умид» фирмаси-нинг шартли 
мисоллари асосида кўриб чиқамиз. Шартномага асосан мазкур фирманинг 
пул-валгота маблағлари 2002 йилнинг биринчи чораги бўйича аудиторлик 
текширувидан ўтказилган. Аудитни «Сўғаудит» аудиторлик фирмасининг 
аудитори Ах>1едов С. Н. (0025-сонли рухсатнома) амалга оширган. Аудит 
натижасида кассадаги пул маблағлари бўйича бир қанча ноқонуний 
операциялар аниқпанган. Ушбу операциялар аудитор томонидан маълум 
тартибда умумлаштирилған (1-жадвал). 
1-жадвал