Mm bux his itvaa egamberdiyeva doc

19.4.Бошқа турдаги узоқ муддатли активларнинг аудити 
Корхонанинг активи хисобланган бошкд турдаги узоқ муддатли 
маблағлар хам маълум тартибда ва кетма-кетликда аудит кдлинади. 
Даставвал, ушбу активларнинг қолдиқпари баланс маълумотлари орқали 

---

www.qmii.uz/e-lib 
248 
текширилиб чиқдлади. Балансдаги маълу-мотлар оборот кайдномаи х,амда 
бош^ регистрлардаги маълу-мотларга мувофиқ келиши керак. 
Бошқа турдаги узоқ муддатли активлар узоқ муддатли капи-тал 
қўйилмалари шаклида бўлса, аудитор 0800 — «Капитал кўйилмаларини 
қисобга олиб борувчи счётлар»даги операция-ларнинг қонунийлиги, тўғри 
х^гсобга олинганлигини текширади. Ушбу счётнинг қолдиғи узоқ муддатдаги 
капитал маблағларини ифодалайди. Капитал қўйилмалари қурилиш 
жараёнида янги жиқозлар, асбоб-ускуналар сотиб олинганда амалга 
оширилган бўлади. Аудитор ушбу счёт оркали капитал курилишига сарф 
бўлган моддий ва молиявий ресурсларнинг миқцорини текширади. Капитал 
куйилмаларига сарф бўлган курилиш материаллари 1000 - «Матери-алларни 
хисобга олиб бор)шчи счёглар» оркали, ўрнатилган асбоб-ускуналар 0710 - 
«Ўрнатиладиган асбоб-ускуналар хисоби счётлари» оркали, иш қак^ 
харажатлари эса 6710 - «Мехнат хаки бўйича ходимлар билан хисоб-китоблар» 
счёти оркдпи текширилади. Бошк^ харажатлар 0600, 1210, 5000, 5100, 6010 ва 
бошқа счётлар оркдли аудит қилинади. Капитал қўйилмалари оркдли 
курилган ва кирим қилинган асосий воситалар 0100 - «Асосий воситаларни 
қисобга олиб борувчи счётлар», ва 0800 - «Капитал қўйилмаларини 
хисобга олиб борувчи счётлар» орқали ўзаро текширилади. Тек-шириш 
жараёнида ҳар бир харажатнинг мақсадлигига ва қонунийлигига алохдда 
эътибор берилади. Курилиш ташкилот-ларининг амалиётида тўлиқ 
тугатилмаган ишлар «тугатилди» деб расмийлаштирилган бўлиши ёки 
«кўшиб ёзиш» хрллари бўлиши мумкин. Аудитор бундай ноқонуний 
операцияларни курилиш сметалари, калькуляциялар, хизмат таърифлари, 
бинони топши-риш - кабул калиш ҳужжатлари, бухгалтерия хисоби 
счётларидаги ёзувлар орқали текширади. 
Бошқа турдаги узоқ муддатли активларга бир йилдан кўп бўлган 
муддатларга қилинган инвестициялар ва бошкд молиявий кўйилмалар, яъни 
қимматбахр қоғозлар чиқариш ёки сотиб олиш билан боғлиқ операциялар 
хдм киради. Узоқ муддатга мўлжалланган инвестициялар ва қимматбахр 
қоғозлар билан боғлиқ молиявий қўйилмалар 0600 - «Узоқ муддатли 
инвестицияларни хиисобга олиб борувчи счётлар»да акс эттирилган 
бўлади. Аудитор ушбу счётнинг қолдиғини, кўпайиши ва камайишини 
уларнинг турлари ва маълум операциялари бўйича чукур текширади. 
Аудитор ушбу счётнинг кўпайганини қуйидаги счётлар орқали текширади 
(0600 - «Узоқ муддатли инвестицияларни хдтсобга олиб борувчи 
счётлар»нинг дебети): 
— узоқ муддатли қимматбахр қоғозлар сотиб олинганда (5000-
«Кассадаги 
пул 
маблағларини 
хисоби 
счётлари», 
5110 
- 
«Хисоб-китоб» счёти, 5200 - «Валюта счётлари хисобининг счётлари»да) 
маблағлар камайган бўлади; 
- бошкд ташкилотнинг устав капиталига айланма маблағлар кўйилганда 
1010 - «Хом ашё ва материаллар», 2810 - «Омборхонадаги тайёр 
маҳсулотлар», 2910 - «Омборхонадаги товарлар» счётлари хдм камайган 

---

www.qmii.uz/e-lib 
249 
бўлади. Аудитор ушбу счётларнинг кредитидаги суммаларни 0600 - «Узоқ 
муддатли инвестицияларни хисобга олиб борувчи счётлар»нинг дебетидаги 
суммалар биланўзаро солиштиради. 
Корхонанинг 0600 - «Узоқ муддатли инветицияларни хисобга олиб 
борувчи счётлар» узоқ муддатли кдмматбахр қоғозлар со-тилганда камаяди. 
Бу жараён 9220 - «Бошка активларнинг соти-лиши ва хисобдан чиқарилиши 
счётлари» қамда 5010, 5110, 5210, 9320 ва бошкд счётлар орқали 
текширилади. Қимматбахо қоғозлар бўйича х^собланган ва тўланган 
дивидентлар 9890, 4710, 5010, 5110, 6710 ва бошкд счётлар орқали аудит 
қилинади. 
Аудит натижалари умумлаштирилиб аудиторлик ҳисоботи ва хулосасида 
ўз аксини топади.