Mizdakxan kompleksi

TOPRAQ QALA
Topıraq qorǵan kompleksi - qala, joqarı saray hám arqa kompleksten ibarat.

Qala - maydanı 500 × 350 m. tuwrı múyeshli formada bolıp, bálentligi 8-9 metrli qorǵaw diywalları menen oralǵan. Bunnan tısqarı, qala kóplegen tegis múyeshtegi tórtmuyush minarlarǵa iye bolıp, qaptal átirapları keń qándek menen oralǵan. Qala dárwazası quramalı qurılıs formasında qurılǵan bolıp, bul dárwazadan pútkil qala boylap qorǵanǵa shekem keńligi 9 m. bolǵan oraylıq kóshe ótken. Otqa sıyınıwshılar sıyınıwxonasida kóplegen oshaqlar anıqlanǵan. Esteliktegi taǵı bir bınada qoshqar shaqları, shıyshe ıdıslar, gips háykeller úzindileri kórinisindegi altın menen qayta islengen bilezikler hám basqa zergerlik buyımları tabılǵan.

Joqarı saray - kesilgen piramida formasındaǵı saraydıń tiykarǵı dızbeki hom gerbishten qurılǵan bolıp, fasadi vertikal bo'rtib shıqqan naǵıslar sisteması menen bezetilgen. Dáret xanasi, qural -qurallar saqlaw xanasi retinde isletilingen shama menen 100 danege jaqın imaratlar házirge shekem saqlanıp qalǵan. Joqarı qabatda táwbe etiw ushın qurbanlıqlar etiletuǵın sıyınıwxona ámeldegi bolǵan.

Saraydıń tiykarǵı bólegin sıyınıw hám dástúr bólmeleri kompleksi iyelegen. Qurılıstıń diywalları naǵıslar menen, oǵan tiyisli besew zal bolsa rangbarang ılaydan islengen ıdıs barelyeflar menen bezetilgen. Bul bezewlerden az bólegi bizgeshe jetip kelgen.

“Patshalar zali” qurbanlıq etiletuǵın arnawlı xanada Xorezmdiń 23 patshaları suwretleri (háykel formasındaǵı ) aldında órt janıp turar edi. “Jeńis zali” sultanlarǵa korollıǵılıq húrmeti nıshanın tapsırıw dástúrin suwretlayotgan, sawlat menen otırǵan patshalar hám olardıń ústinde girdikapalak bolıp atırǵan hayal qudaylar barelyeflari menen bezetilgen. “Qara tanli jawıngerler zali” tokchalarında tik turǵan patshalardıń barelyef suwretleri bar edi. Qara tanli jawıngerlerdiń kishi háykelleri patshalarǵa gernay shalıp sıylasıq keltiretuǵın edi. “Kiyikler zali” bul haywanlardıń háykelleri menen bezetilgen bolıp, olardıń tepasida griffin suwretleri bar edi. Bul túrdegi bezewler itimal, ósimlik hám haywanot dúnyasında turmıs dawamlılıǵına baslawshı bolǵan. “Nıqap menen oyın tushiladigan” zal misteriyalar (diniy tema daǵı dramalar) kórsetiw ushın mólsherlengen bolıp, zal diywallarında raqsga túsip atırǵan er adam hám hayallardıń suwretleri bólekan saqlanıp qalǵan. Tiykarǵı tokchada, sırtqı kórinisine kóre, jırtqısh maxluq menen hayal qudaydıń suwreti ámeldegi bolǵan. Qalǵan eki úlken tokchalarda itimal, oǵan joldas ma'budlar jaylasıwǵan. Zalning orayında qurbanlıq etińuchi sıpa bolǵan.

Eń zárúrli tabilǵan zatlardan biri bul Áyyemgi Xorezm hújjetleri esaplanadı. Terinde jazılǵan qo'lyozmalarda, hár qıylı zat hám buyımlardıń keliwi, eń áyyemgisi Xorezm ásiriniń (eramizǵa shekemiy I ásirdiń basları ) 188-252 jılları bolǵan bir neshe sáneler belgilengen. Terekke jazılǵan qo'lyozmalarda bolsa, bir neshe Xorezmiylar quramına kiretuǵın isker (azat hám qul) er adamlardıń dizimleri jazıp qaldırilgan.

Arqa saray kompleksi. Bul kompleks - Topıraq qorǵan qalasından shama menen 100 km. uzaqlıqtaǵı, maydanı 12 gektar keletuǵın bir neshe ımaratlar kompleksi bolıp tabıladı. Bul ımaratlardan biri aq hám qara fon daǵı, úlken hám kishi rozetta hám basqa guller menen bezetilgen rangbarang diywaliy suwretler, sonıń menen birge, tómengi ayaq hám kóylekti suwretlegen háykel qaldıqlarına iye 50 dane xanadan ibarat. Sonıń menen birge, bul jerde Kushon hukmdorlari vima- Kadfiz, Xuvishka húkimranlıǵı dáwirine tiyisli teńgeler, sherning altın bası hám barelyef tayarlaw ushın alebaster formaları tabılǵan.