Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy universiteti

Mahmud Qoshg’ariy

Mahmud ibn Husayn ibn Muhammad al-Qoshg’ariy, qomusiy olim, fiqh va hadis ilmining bilimdoni. Qoshgʻarda tugʻilgan (sanasi nomaʼlum), qoraxoniylar davlatining poytaxti Bolasogʻunda yashagan. ”Devonu lug’otit-turk“” asari (1068) bilan turkshunoslik faniga asos solgan. „Devon“da tilga olingan ”Javohirun-nahvi fil lug’atit-turki” („Turkiy tillarning nahv qoidalari“) asari bizgacha etib kelmagan.

Mashhur mualliflarning asarlarida O‘zbekistonning turli davrlaridagi tarixiy voqealarni o‘qish mumkin. Masalan, "Boburnoma" asarida Zahiriddin Bobur (1483-1530) ikki imperiya - Temuriylar va Boburiylar hukmronligi davridagi mamlakat hayotini tasvirlaydi.
14-asrdan boshlab Samarqand, Buxoro, Farg‘ona vodiysi va Xorazm shaharlari O‘rta Osiyoning muhim adabiyot markazlari bo‘lib kelgan. Bu yerda she’riyat va badiiy mahorat jadal rivojlandi. Ayniqsa, Jomiy (1414-1492), Lutfiy (1367-1466), Mashrab (1653-1711), Ogahiy (1809-1874) juda mashhur bo‘lishgan. Taniqli shoiralar Nodira (1792-1842), Uvaysiy (1780-1845) va Mahzuna ham o‘zbek ayollar she’riyatiga bebaho hissa qo‘shganlar.
20-asr boshlarida Muhammad Sharif Gulxaniy, Ogahiy, Muqimiy, Zavqiy, Furqat, Abdulla Qodiriy, Fitrat, Hamza o‘zlarining eng yaxshi asarlarini yaratib, o‘zbek adabiyotida ijtimoiy realizm asoslarini yaratdilar va unga ijtimoiy-siyosiy mavzularni kiritdilar.
Bizning zamonamiz asarlari orasida Abdulla Qahhor, G‘afur G‘ulom, Oybek, Erkin Vohidov, Abdulla Oripov va boshqa ko‘plab yozuvchilarning asarlarini o‘qishni maslahat beramiz, bular juda qiziqarli va maroq bilan o‘qiladigan asarlardir.