Mirzo ulug bek nomidagi

Ilmiy-tadqiqot faoliyatining muhim mexanizmi tafakkur asosida inson borliqni chuqur va har tomonlama bilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Chunki tafakkurda predmet va voqealaming belgilari va ularning o‘zaro bir-biriga qonuniy bog‘lanish holatlari, umumiy va xususiy jihatlari yorqin namoyon bo‘ladi.
Ilmiy izlanish jarayonida olim ixtiyoriy yoki beixtiyor yara-


tuvchanlikka y o ‘naltirilgan hayol suradi. Bu esa uning yaratuvchilik qobiliyati va qiziqishining oshishiga olib keladi. Konstruktiv asosga ega bo‘lgan xayol olim ijodiy faoliyatining yuqori cho‘qqilaridan biri bo‘lgan ilhomlanish jarayoniga olib boradi. Bu holat undagi eng ko‘tarinki ruhiy holatni ifoda etadi.


Ilhomlanish jarayoni g o “yo ijodiy, ma’naviy, jismoniy jihatdan qattiq bosim bergana'ay tuyulsa-da, lekin amaliy jihatdan ancha
1Шопенгауэр А. Мысли. - СПб. Азбука-классика, 2006. -192 с.

2 Тихонова Е.Ю. Человек без маски. ВХ.Белинский: Грани творчества-М: Совпадение, 2006. - 279 с.

3 Харди Г.Г., Рогозинский В.В. Ряды Фурье. -М.: КомКнига, 2006. - 152 с.

100

ahamiyatli h o d isa d ir Aytish mumkinki, ijod bu buyuk topishmoq va ahu bilan birga buyuk baxt hamdir. Biroq bu holatdagi odamlar uchun (yoki bu holatda ko‘proq tura oladigan odamlar) baxtiyorlikni his qilish ham o'ziga xosdir. Shu vaqtgacha ehtimol har bir odam ijod holatini boshidan o‘tkazgandir. Ijod sirli va orombaxsh hodisadir. Ijodning yuqori cho‘qqisiga chiqqanida inson vaqt to'xtab qolganligini his qiladi. Uning yuragi (qalbi) bezovtalanadi, bir nima o‘zining taxmin qilganidek amalga oshsa, u bundan boshqa baxt bo‘lmasligini his qiladi. Bu jarayonda inson ko‘pincha (o‘zi bilmagan holda) o‘zining olamini qurishni davom ettirayotgan buyuk yaratuvchidek his etadi.


Ijodiy ilhom tajribasi asosida, odamdan oliy ijodiy ibtido bevosita insoniy ijodiy harakatga o'tadi va и bilan o'zaro uyg‘unlashgan holda inson о ‘zini yaratuvchi deb anglaydi; bu degani u o‘zining kelib chiqishini hayotning ijodiy ibtidosi bilan bog‘laydi va ijodning sirli metafizik jarayonidagi ishtirokini qabul qiladi. Bundan ko‘rinadiki, inson ko‘proq aynan yaratuvchanlik bobida o'zini «Xudoning o‘xshash timsoli» sifatida ko‘radi. Darhaqiqat, haqiqiy ijodkor insongina Xudo borgan ne’matlardan o‘miga qo‘yib foydalana olishi zararligi, uning o'ylagan narsasi o‘miga kelajakda butunlay boshqacha holat ro‘y bermasligiga erishishi, ilmu salohiyatni odam bolasi o‘ziga o‘xshaganlami ezish uchun emas, balki ezgulikka yo‘naltirishi iozimligini chuqur anglab etadi.