Мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети Ижтимоий фанлар факультети

Эпикур атомизми

• Эпикур физикаси асосини атомистик материализм ташкил этади. У Демокрит атомистик материализмидан анча фарқ қилиб, уни сезиларли даражада бойитади. Ўз атомизми учун Эпикур иккита ҳис этиб бўлмайдиган бошланғич фикрни, принципни қабул қилади:
• Мавжуд бўлмаган нарсадан ҳеч бир нарса пайдо бўлмайди.
• Олам ҳозир қандай бўлса, аввал ҳам, бундан кейин ҳам шундай бўлиб қолаверади.
• Эпикурнинг атомизми Демокритнинг атомистик таълимоти билан қуйидаги ўхшашлик ва тафовутларга эга.
• Ўхшашликлари:
• борлиқ ва ноборлиқ (бўшлиқ)нинг мавжудлигини тан олишади;
• бўшлиқни фазо деб тушунишади; бўшлиқнинг мавжудлиги шу билан асосланадики, унингсиз соф ҳаракат содир бўлмайди;
• жисмлар (борлиқ)нинг мавжудлигини сезгилар тасдиқлайди;
• атомларни чексиз бўлинмайдиган деб ҳисоблашади;
• жисмлар кичик жисмлар ёки уларни ҳосил қиладиган заррачалар, элементлардан ташкил топади;
• Фарқли томони: бу заррачалар фақат шакли ва миқдори билангина эмас, оғирлиги билан ҳам фарқ қилади. Эпикурнинг бу фикри ҳозирги атомизмга жуда яқин туради.

Тит Лукреций Кар Рим материалистик эпикуреизми вакили, унинг “Буюмлар табиати тўғрисида” асари (поэмаси) бутун дунёга машхур бўлган (эр.авв. I аср боши - I аср ўрталари).

• Тит Лукреций Кар Рим материалистик эпикуреизми вакили, унинг “Буюмлар табиати тўғрисида” асари (поэмаси) бутун дунёга машхур бўлган (эр.авв. I аср боши - I аср ўрталари).
• Лукреций Кар Эпикур атомистик материализми ва ахлоқий таълимотнинг ўзига хос изоҳловчиси ва тарғиботчиси.
• Лукрецийнинг айниқса 2та ғоясини инсонни уни эзадиган шарпалардан озод этишда мухим деб ҳисоблашади: 1) жонни ўлиши тўғрисидаги фикр; 2) худоларнинг инсонлар ҳаётига таъсир этиш қобилиятига эга эмаслиги ҳақидаги фикр.

Тит Лукреций Кар

• Лукреций Кар Эпикур атомистик материализми ва ахлоқий таълимотнинг ўзига хос изоҳловчиси ва тарғиботчиси. У Рим шароитида одамларнинг эришиши қийин бўлган тинчлик, осойишталикка етаклайдиган фалсафани яратишни мақсад қилиб қўяди. Лукреций фикрича, инсон бахт-саодатининг энг катта душмани дўзах азоби, инсоннинг ҳаётига аралашишидан қўрқишдир. Ўзининг поэмасида айнан ана шу душманлар билан курашиш вазифасини қўяди. Мутафаккир фикрича, бу қўрқинчларни енгиб бўлади. Ўлим қўрқинчи, худолардан қўрқиш инсоннинг оламдаги ўз ўрнини, табиатга ва худоларга бўлган муносабатини билмаганлиги натижасидир. Бу қўрқинчлар билим, фалсафа, маърифат билан енгиб ўтилади. Фалсафа худоларнинг инсон ҳаётига, нариги дунёдаги мавжудлигига таъсир кўрсата олмаслигини асослаш зарур.