Мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ижтимоий фанлар факультети психология кафедраси

Психик касаллик турлари

Уларнинг кўпчилиги мавжуд бўлса-да, руҳий касалликларнинг бир неча асосий турлари мавжуд. Бу:

• органик руҳий касалликлар;
• кайфият бузилиши;
• невротик бузилишлар;
• хулқий синдромлар;
• шизоактив бузилишлар ва психослар

Невроз

• Неврозларда қўрқув устунлик қилади. Бу ваҳима ҳужумлар бўлиши мумкин, уйдан ёки саёҳатдан қўрқув, фобия турлари. Ушбу руҳий касалликка чалинган одам уларнинг аҳволи ва унинг салбий оқибатларидан хабардор эканлигини таъкидлаш муҳимдир. Бемор ҳатто уларга қарши туришга ҳаракат қилиши мумкин.

• Невроз-кўп одамлар азият чекадиган жуда кенг тарқалган касаллик. Уларнинг аксарияти психотерапия, терапевт билан суҳбатлар ва дам олиш техникаси орқали ўз аломатларини бошқаришлари мумкин. Иложи бўлса, невроз чалинган одамлар қийин вазиятларни олдини олиш учун ҳаракат қилиб кўрадилар.Баъзан аломатлар фармакотерапия талаб қилинади.

* Неврозлар асабийлашиш, юрак уриши, нафас қисиши, қўлларнинг титраши ва апатия каби намоён бўлиши мумкин.

Психоз

Неврозлардан фарқли ўлароқ, психоз ҳолатида бемор унинг аҳволидан хабардор емас; у ҳақиқий дунёдан ташқарида ва аломатлар ёмонлашганда normal ишлай олмайди. Руҳий касаллик бемор атрофдагиларга аён, аммо жабрланувчи унинг хатти-ҳаракатидан бехабар.

Психотик аломатлар оғир стресс, ноқонуний дорилардан фойдаланиш, органик касалликлар, ва спиртли ичимликларни суиистеъмол сабаб бўлиши мумкин. Шифокорлар психозга нима сабаб бўлганига амин эмаслар. Бу, эҳтимол, генлар, травматик тажрибалар, туйғулар, оилавий вазиятлар ва мияда кимёвий ўзгаришлар, шу жумладан, бир неча ўзаро таъсирлар натижасидир.

Психознинг табиати маникал-депрессив бузилишлар (биполяр бузилиш) ва шизофрениянинг турли шакллари билан намоён бўлади. Биполяр бузилиши, мания эпизодлар бор ва руҳий тушкунлик эпизодлар бор.

Психик касаллик - шизофренияга алоҳида эътибор қаратиш лозим. Психиатрларнинг фикрига кўра, бу дунёдаги ҳар юзинчи кишига таъсир қилади. Одатда патология 15 ёшдан 30 ёшгача бўлган ёшларда ташхис қўйилади. Бу беморда ҳақиқат ва алданишни фарқламайдиган энг кенг тарқалган психотик касаллик. Шизофрения курси ҳар бир киши учун фарқ қилади, лекин одатда атроф-муҳит ғалати топадиган хатти-ҳаракатларда намоён бўлган фикрлар ва ҳис-туйғуларда кескин бузилишлар мавжуд.Баъзи шизофреник беморлар овозларни эшитадилар, бошқалар озларни эшитади. Шизофреник таҳдид ёки таъқиб қилиниши мумкин. Фикрлар пойгаси, лоқайдлик, қўрқув бор. Психик касаллик бирданига юзага келиши ёки аста-секин ривожланиши мумкин.Хатти - характларда ўзгаришлар ҳам руҳий касаллик бир аломат бўлиши мумкин: уйқу ритми билан боғлиқ янги одатлар, иштаҳа ўзгаришлар, одамлар билан мулоқот қийинчиликлар, ўз-ўзига зарар етказиш

* Руҳий касалликлар ўз ичига олади: анорексия, булимия, деменция (Деме́нция -(лат. dementia-жиннилик) - орттирилган ақлизаифлик )ва депрессия.