Ómir qáwipsizligi páni haqqinda tu`sinik. (2 saat)

Qáwipli hám zıyanlı islep shıǵarıw faktorları
Qáwipli islep shıǵarıw faktorı dep – sonday faktorlarǵa aytıladı, qaysılarınıń jumısshılarǵa belgili jaǵdayda tásiri jaraqatqa yamasa basqa túrdegi, den sawlıǵınıń tómenlewine alıp kelıwıne.
Qáwipli islep shıǵarıw faktorlarına tómendegiler kiredi:
- belgili kúshke iye bolgan elektr toki;
- qızǵan deneler;
- biyiklikten jumısshınıń ózi yamasa hár qıylı detal hám denelerdiń túsip ketıw múmkinshiligi;
- atmosfera basımınan joqarı basım astında isleytuǵın qurılmalar;
Zıyalı islep shıǵarıw faktorı - sonday faktor, qaysısınıń belgili jaǵdayda jumısshıǵa tásiri, onıń kesellenıwıne yamasa jumıs orınlaw qábiliyetiniń tómenlewine alıp keledi. Zıyanlı islep shıǵarıw faktorlarınıń tásiri astında kelip shıǵatuǵın kesellenıwı, qásiplik kesellikler deyiledi.
Zıyanlı islep shıǵarıw faktorları degande qanday faktorları túsiniledi:
- meteorologiyalıq sháriyatlardıń qolaysızlıǵı;
- hawa ortalıǵınıń shańlanǵanlıǵı hám gazlengenligi;
- shawkım, infra hám ultra sesler, terbelislerdiń tásiri;
- elektromagnit maydanlarınıń, lazer hám ionnizatsiyalastırıwshı nurlanıwlar hám basqalarınıń barlıǵı.
Hámme qáwipli hám zıyanlı islep shıǵarıw faktorları mámleketlik standartqa tiykarlanıp fizikalıq, ximiyalıq, biologiyalıq hám psixo-fiziologiyalıq bolıp bólinedi.
Fizikalıq faktorlarǵa – elektr toki, qurılmalar hám qozǵalıwshań mashinalardıń yamasa olardıń bólekleri, gaz hám puwlardıń basımınıń artqanlıǵı, shawqımnıń jol qoyılmaytuǵın dárejesi, terbelenıw, infra hám ultira sesler, jaqtılıqtıń jetispewshiligi, elektromagnit maydanlar, ionizirlewshı nurlanıwlar hám basqalar.
Ximiyalıq faktorlar – adam organizmine tásir qılatuǵın hár qıylı jaǵdaydaǵı zıyanlı bóleksheler.
Biologiyalıq faktorlar – bul hár qıylı mikroorganizmlerdi, sonday-aq,ósimlik hám haywanlardıń tásiri.
Psixofiziologiyalıq faktorlar – fizikalıqhám ruwxıy artıqsha júklemeler, hádden tıs aqılıy kúshlenıw hámde miynettiń bir tegisligi.
Jumısshılarǵa qáwipli hám zıyanlı faktorlardıń tásiri turaqsız bolǵan miynet etıw jaǵdayı qáwipsiz miynet deyiledi. Bar bolǵan qáwipsizliklerdińnormalastırılıwı eki úlken toparlarǵa bólinedi: normada ruxsat etilgen kontsentratsiya (MRK), bul jumıs ornındaǵı hawa quramındaǵı ximiyalıq hám biologiyalıq zıyanlı bólekshelerdıń qáwipsiz muǵdarın kórsetedi, sonday-aq, normativ ruxsat etilgen dáreje (MRD) tábiyattıń fizikalıq qáwipli hám zıyanlı faktorların súwretleydi.
Mámleketlik standartqa tiykarlanıp zıyanlı bólekshelerdıń organizmge tásir qılıw dárejesine qaray 4 qáwipli klassqa bóliwge boladı:
1. Juda qáwipli bóleksheler;
2. Joqarı qáwipli bóleksheler;
3. Ortasha qáwipli bóleksheler;
4. Tómen qáwipli bóleksheler.