Miqdoriy taxlil. Tasnifi. Gravimetrik tahlil va uning tasnifi. Cho`ktirish usulida gravimetrik tahlilning asosiy amallari

Miqdoriy taxlil natijalarining aniqligi – massani 
(analitik tarozida 0,0002 g aniqlikda), hajmni 
(byuretkada, bir tomchining hajmi 0,05 sm
3
 
aniqligida) va boshqa fizik xossalarini tegishli 
asboblarda o‘lchash aniqligiga bog‘liq. Shu sababli 
taxlil natijalari 
to‘g‘rilik
 va 
takroriylik 
hususiyatlari 
bilan tavsiflanadi.

Natija to‘g‘riligi
 
taxlil natijasini moddani 
haqiqiy 
tarkibiga 
mos 
kelishini 
anglatadi. 
Natijalarni o‘rtacha qiymati haqiqiy qiymatga 
yaqin bo‘lsada, hech vaqtda unga aynan mos 
kelmaydi. 
O‘rtacha natija qiymatni haqiqiy 
qiymatdan farqi to‘g‘riligining mezonidir.

---

Misol: Fe(II) massasini aniqlashda haqiqiy 
natija 0,0416 g bo‘lgan holda 4 xil natija 
olindi.
1. 0,0408,
2. 0,0386,
3. 0,0478,
4. 0,0392
o‘rtacha 0,0448 g
natija to‘g‘riligi 0,0448 – 0,0416 = 0,0032. 

---

Demak natijaning to‘g‘riligi o‘rtacha arifmetik 
qiymatni haqiqiy qiymatdan ayirmasiga teng. 
Natija to‘g‘riligi = haqiqiy qiymat – o‘rtacha qiymat
Natija to‘g‘riligini ko‘rsatuvchi ushbu kattalik 
absolyut yoki sistematik (tizimli) xatolik ham 
deyiladi. O‘lchov idishi yoki asbobini noaniqligi 
sababli bo‘ladigan bunday xatoliklar ko‘p holda 
mavjud bo‘lib, ularni yo‘qotish, hisobga olish uchun 
o‘lchov asbobi yoki o‘lchov idish aniqligi etalon 
namuna yoki standart eritma vositasida tekshiriladi 
(kalibrlanadi – qadoqlanadi). 

---

Fe(II) 
Takroriylik 
1 
0,0408 
- 0,0080
2 
0,0386 
- 0,0030 
3 
0,0478 
0,0416 
+ 0,0062 
4 
0,0392 
- 0,0024 
5 
0,0280 
- 0,00136 

Takroriylik
– ayrim natijani o‘rtacha qiymatdan 
chetlanishini ko‘rsatadi. Misol: 
Bu chetlanishlar ayrim tasodiflar tufayli yuzaga kelgani 
sababli takroriylik, ko‘pincha tasodifiy xatolik deb ataladi. 
O‘rtacha qiymatdan boshqalariga nisbatan keskin farq qilgan natija 
qo‘pol xato sifatida o‘rtacha qiymatni hisoblaganda e’tibordan 
chetda qoldiriladi. 

---