Mintaqaviy mojorolarning insoniyat tinchligiga soladigan xavfi nimada?

Bgungi kunda insoniyat tinchligiga mintaqaviy mojorolar, xalqaro terorchilik, diniy ekstrimizm hamda insoniyatning tabiatga nisbatan iste’molchilik munosabati keltirib chiqargan ekologik muammolar dahshatli xavf solmoqda.
O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov 1997-yildayoq “O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida” nomli asarida bularning insoniyat tinchligiga solayotgan xavfining ko’lami va oqibatlari haqida batafsil to’xtalgan edi.
Mintaqaviy mojaro – Yer yuzining biror bir qismida davlatlar o’rtasida kelib chiqqan o’zaro nizolar yoki birorta davlat hududida yuz berayotgan fuqarolar urushidir. Qo’shnimiz Afg’onistonda sodir bo’lgan fuqarolar urushi bunga yorqin misoldir. Bu davlat fuqarolari 35 yildan ortiq davrdan beri tinchlik nima ekanligini bilishmaydi.
Mintaqaviy mojorolarning insoniyat tinchligiga soladigan xavfi nimada?
Avvalo, ular qo’shni davlatlarda tinchlikni xavf ostiga qo’yadi. Ikkinchidan, fuqarolar urushi qochoqlar muammosini keltirib chiqaradi. Uchunchidan, mintaqaviy mojarolarga tortilib qolgan hududlar giyohvand moddalar aylanmasining ko’payishiga, xalqaro terorchilik harakatining kuchayishiga, noqonuniy qurol-yarog’ savdosining avj olishiga olib kelmoqda.
Biz dunyoning turli o’lkalarida davom etayotgan ziddiyat va qarama-qarshiliklarni faqatgina siyosiy yo’l bilan, tinchlik yo’li bilan hal etish tarafdorimiz.
XX asr oxiri – XXI asr boshlarida xalqaro terorchilik insoniyat boshiga katta kulfat sola boshladi.
Xalqaro terorchi kuchlar davlat rahbarlariga, elchilarga suiqasd qilish va o’g’irlash, odamlarni garovga olish, xalqaro tashkilotlar binolarini, aeroport va vokzallarni portlatish, samolyotlarni olib qochish kabi dahshatli jinoyatlarni sodir etmoqdalar.
Hozirgi kunda dunyoning hech bir davlati o’zini xalqaro terorchilik xavfidan xoli deb hisoblay olmoydi. Xalqaro terorchi kuchlar 2001-yilning 11-sentabrida hatto AQSHda ham mudhish jinoyatlar sodir etdilar. Terorchilar shu kuni o’zlari egallab olgan samolyotlarda Nyu-York shahrida joylashgan xalqaro “Savdo markazi”ning juft osmono’par binolarini vayron qildilar. Oqibatda minglab kishilar halok bo’lishdi.
Xalqaro terorchi kuchlar Rossiya Federatsiyasida ham qator mudhish jinoyat sodir etganligiga tarix guvoh. Ayniqsa, 2004-yilda Beslan shahridagi o’rta maktabda yangi o’quv yili boshlanadigan 1-sentabr kuni sodir etilgan jinoyat eng mudhish jinoyatlardan biri bo’ldi.
Bu jinoyat jahonning barcha tinchliksevar kuchlarini larzaga soldi. Chunki jinoyat natijasida maktab o’quvchilari ham halok bo’lishdi.
XX asr oxirlarida diniy ekstremizm ham kuchaydi. Ekstremizm – maqsadga erishishning keskin choralar – zo’ravonlik, kuch ishlatish va terror qilish yo’li deganidir. Ekstremizmni diniy aqidaparastlik vujudga keltirdi.
Diniy aqidaparastlik- o’z umrini yashab bo’lgan, eskirgan diniy qoidalarni saqlab qolish uchun kurashmoqlikdir. Diniy aqidaparastlar yer yuzining turli mamlakatlarida, jumladan, O’zbekistonda ham diniy qonunlar asosida boshqariladigan davlat barpo etish uchun kurashdilar. Ular 1999-yilning 16-fevralida Toshkentda O’zbekiston Prezidenti Islom Karimovga nisbatan suiqasd uyushtirdilar, 2005-yil esa Andijon shahrida bosh ko’tardilar. Biroq O’zbekiston xalqi ularning da’vosini rad etdi.
Oqibatda, aqidaparastlarning rejalari barbod bo’ldi. Afsuski, dininy aqidaparast kuchlar o’z maqsadlaridan hamon voz kechgan emas.