Минтақавий иқтисодиёт фанининг предмети, мақсади ва вазифалари

МИНТАҚАВИЙ ИҚТИСОДИЁТ ФАНИНИНГ ПРЕДМЕТИ, МАҚСАДИ ВА ВАЗИФАЛАРИ

Минтақавий иқтисодиёт фанининг предмети, мақсади ва вазифалари
РЕЖА

• «Минтақа» тушунчаси, минтақаларнинг миллий иқтисодиётни ривожланишдаги роли ва аҳамияти.

2. Минтақавий иқтисодиёт фанининг ўрганиш объекти, бошқа фанлар ичида тутган ўрни, иқтисодиёт соҳасидаги мутахассисларни тайерлашдаги роли.
3. Минтақавий иқтисодиёт фанининг асосий тамойиллари ва усуллари.
4 . Минтақавий иқтисодиёт фанининг моҳияти

1.«Минтақа» тушунчаси, минтақаларнинг миллий иқтисодиётни ривожланишдаги роли ва аҳамияти.

Минтақавий иқтисодиёт фан сифатида ишлаб чиқариш
кучлари ва ижтимоий инфратузилма элементларини,
қонуниятлари ва тамойилларини ҳудудий жиҳатдан
тадқиқ этади; мамлакат умумий ривожланиш
стратегияси ва экологик ҳолатини ҳисобга
олган ҳолда ишлаб чиқариш кучларини
жойлаштириш йўналишларини белгилайди;
ҳудудлар иқтисодиётини ва ҳудудлараро
иқтисодий алоқаларни ўрганади. Бундан ташқари,
минтақавий иқтисодиёт ишлаб чиқариш кучларини
жойлаштириш ва ривожлантириш масалаларини
мамлакат миқёсида яхлит ўрганади. Зеро,
ҳар бир ҳудуд иқтисодиёти, энг аввало, мамлакат
ягона хўжалик мажмуасининг таркибий қисмидир.
Минтақа - мамлакат ягона халқ
хўжалик мажмуасининг
ҳудудий кичик тизими
ҳисобланади. У демографик,
табиий-экологик, ижтимоий-
иқтисодий ва техник-иқтисодий
жараёнларнинг ички алоқаси
ва ўзаро муносабати туфайли
ҳосил бўлган яхлит бирликдир.

Шундай қилиб, минтақавий иқтисодиёт - ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш ва ривожлантириш масалаларини, мамлакат ва ҳудудлардаги ижтимоий-иқтисодий жараёнларни табиий-экологик шароитлар билан боғлиқ ҳолда ўрганадиган фандир

.

2. Минтақавий иқтисодиёт фанининг ўрганиш объекти, бошқа фанлар ичида тутган ўрни, иқтисодиёт соҳасидаги мутахассисларни тайерлашдаги роли.

Минтақавий иқтисодиёт - ижтимоий фандир. У муайян ҳудуддаги ижтимоий-иқтисодий жараёнларни тадқиқ этади, ижтимоий ва иқтисодий омилларни ўрганади. Минтақавий иқтисодиёт иқтисод назарияси, социология, тармоқлар иқтисоди, иқтисодий география, демография ва бошқа ижтимоий-иқтисодий фанлар билан узвий алоқадор.
Минтақавий иқтисодиёт
Демо
графия
Иқтисодий
география
Тармоқлар
иқтисоди
Соци
ология
Иқтисодиёт
назарияси

3. Минтақавий иқтисодиёт фанининг асосий тамойиллари ва усуллари.

Минтақавий иқтисодиёт бўйича тадқиқот ишларини олиб боришда бир қанча илмий услублардан фойдаланилади. Улардан энг муҳимлари қуйидагилар:
Минтақавий иқтисодиёт бўйича
тадқиқот ишларини олиб боришда
бир қанча илмий услублардан
фойдаланилади
Баланс
услуби
Тизимли
таҳлил
Тизимлаш
услуби
Тизимлаш услуби.

• У ўрганилаётган ҳодисаларни алоҳида белгиларига кўра гуруҳларга ажратиш йўли билан амалга оширилади. Бунда таснифлаш, типология, умумлаштириш ва бошқа усуллар қўлланилади.

Баланс услубида

• иқтисодий таҳлиллар тармоқ ва ҳудудий баланслар ёрдамида тушунтирилади.

Тизимли таҳлил.

• Ушбу услуб босқичлилик тамойилига асосланади (мақсад қўйиш, вазифани аниқлаш, илмий тахминни баён этиш, тармоқларни жойлаштириш хусусиятларини комплекс ўрганиш); у тармоқлар тузилмаси, уларнинг ўзаро алоқадорлигини ўрганиш имконини берадиган илмий билиш услубидир.

Иқтисодий-географик тадқиқотлар услуби ўз навбатида яна 3 таркибий қисмдан иборат:

ҳудудий усул
тармоқ услуби
маҳаллий услуб

4. Фаннинг предмети ва бошқа фанлар билан ўзаро боғлиқлиги.

Минтақавий иқтисодиёт ва иқтисодий география фанлари олиб бораётган илмий тадқиқотларнинг мақсадлари ўзаро жуда ўхшаш. Амалий жиҳатдан улар иқтисодиёт ҳудудий тузилмасини такомиллаштиришнинг илмий асосларини ишлаб чиқиш масалалари билан шуғулланадилар. Лекин тадқиқот услублари ва йўналишлари бўйича тафовутлар мавжуд.

Минтақавий иқтисодиёт фанининг предмети
мамлакат ишлаб чиқариш кучларининг
жойлашувини, ҳудудлар ижтимоий-иқтисодий
ривожланишини, муҳим табиий-иқтисодий,
демографик ва экологик хусусиятларини ҳамда уларнинг
ҳудуд ичидаги, ҳудудлараро ва давлатлараро
иқтисодий алоқаларини ўрганади.
Ҳамдўстлик мамлакатларида миллий
Ҳисоблар доирасида минтақавий
ҳисобларнинг асосий устувор
йўналишлари қуйидагиларда ўз аксини
топади: минтақалар бўйича ялпи
Минтақавий маҳсулотни жорий
баҳоларда ҳисоблаш; ялпи минтақавий
маҳсулот жисмоний ҳажми кўрсаткичлари
индексини доимий баҳоларда ҳисоблаш;
даромадлардан фойдаланиш усули бўйича
ҳисоблаш (уй хўжаликларининг пировард
истемолини ҳисоблаш, асосий капиталнинг
ялпи жамғармаси ва ҳ.к.).

Минтақавий иқтисодиёт техник-иқтисодий кўрсаткичлар тизимига таянади, ишлаб чиқариш кучларини ҳудудий ривожлантиришда иқтисодий самарадорликни ҳисоблаш усулларини кенг қўллайди, ишлаб чиқаришни жойлаштиришнинг иқтисодий бошқариш механизмини ўрганади.

Ялпи минтақавий маҳсулот формуласи куйидаги кўринишга эга бўлади: ЯММ=(Я-ОИ)+Мсс ёки ЯММ=∑ЯҚҚ+Мсс бу ерда Я - ялпи ишлаб чиқариш ОИ – оралиқ истеъмол Мсс – маҳсулотга соф солиқ Пировард фойдаланиш усули бўйича ҳисобланган ЯММ – пировард истеъмол ва ялпи жамғаришга қилинган барча харажатларнинг йиғиндиси сифатида аниқланади ва у қуйидаги формула бўйича аниқланади: ЯММ=ПИ+ЯЖ бу ерда ПИ – пировард истеъмол ЯЖ – ялпи жамғарма.