Министерство высшего и среднего специального образования СНГ

Leakage
  –  utechka  (sizib  chiqish)  (  qo'shni  maydonda  utechka  qarshiligini 
berish mumkin); 
– 
Short 
– qisqa tutashuv; 
– 
None
 – buzuqliklar mavjud emas. 
Display
  oynachasi  ochilganda  (14d-  rasm)  komponent  belgilarining  chiqish 
xarakterlari  belgilanadi.   
Use  Schematic  Options  global  setting
    optsiyasi 
tanlanganda to'liq sxema uchun qabul qilingan  ko'rsatmalar tanlanadi ( Schematic 
Option  optsiyasi  tavsifi  yuqorida  keltirilgan),  aks  holda  komponent  shartli 
belgisining  individual  yo'rig`i    (Show  labels),    nominal  qiymati  (Show  values)  i 
pozitsion  belgilanishi    (Show  reference  ID)    har  bir  komponent  uchun  alohida 
tanlanadi. 
 
14d- rasm. Rezistor parametrlarini o'rnatish Display (ko'rsatuv)  oynachasi. 

---

21 
 
  
   
Analysis  Setup
  oynachasi  tanlanganda  (14e  -  rasm)    har  bir  komponent  uchun 
temperatura individual ravishda o'rnatiladi yoki to'liq sxema uchun qabul qilingan 
qiymati ishlatiladi (Use global temperature).  
 
14e - rasm. Qarshiliklar parametrlarini o'rnatish  Analysis Setup (tahlil uchun 
o’rnatish)  oynachasi. 
               Aktiv komponentlar uchun yana bir oynacha qo'llaniladi – Models (14f- 
rasm),  uning  yordamida  komponentlar  kutubxonasi  (Library),  komponentaning 
konkret  tipi    (Model)  tanlanadi.  Istalgan  paytda  tanlangan  komponent 
parametrlari  o'zgartirilishi  mumkin  (  Edit  rejimida),  komponentga  boshqa  nom 
berish  mumkin  (Rename).  New  Library  rejimida  komponentlar  yangi 
kutubxonasini yaratish mumkin.  
 
14f- rasm. Aktiv komponentlar parametrlarini o'rnatish Models (model tanlash)  
oynachasi. 

---

22 
 
  
   Yuqorida  keltirilgan  amallar  yordamida  sxema  yaratish  uchun  zarur  
komponentlarning  bizga  kerakli  parametrlari  qiymatlari  va  shartli  belgilari 
tanlanishi  mumkin.  Natijada  ekranda  sxema  uchun  kerakli  komponentlar  shartli 
belgilari  (  tanlangan  shrift,  o'lcham  va  rang)  va  parametrlarini  ko'ramiz  (15- 
rasm).  
  Komponentlar  va  ularning  parametrlari  tanlangandan  keyin  sxema  bo'yicha 
ularni bir-biriga simlar bilan ulash amalga oshiriladi.  
 
15- rasm. Sxema yaratishning ikkinchi bosqichi. 
       Bu  vaqtda  shuni  e'tiborga  olish  kerakki,  komponent  uchiga  faqat  bittagina 
sim ulash mumkin. Simni ulash uchun kursorni komponent uchiga keltirilsa, katta 
qora  nuqta  paydo  bo'ladi,  shu  payt  SChT  bosiladi.  Kursor  ozgina  siljitilsa,  sim 
paydo bo'ladi, bu sim keyingi komponent uchiga olib boriladi, ikkichi komponent 
uchida  ham  katta  qora  nuqta  paydo  bo'lganida  SChT  qo'yib  yuboriladi-  ulanish 
yaratildi.  Bu  komponentlar  uchlariga  boshqa  simlar  ulash  uchun  Basic 
kutubxonasidan  nuqta  (  konnektor)  tanlanadi  (ulanish  simvoli)  va  avval 
o'rnatilgan  simga  qo'ndiriladi.  Avvaliga  nuqta  qizil  rangda  bo'ladi,  sichqonchani  
IOning  bo'sh  joyida  bosib  yuborsak,    agar  shu  nuqta  sim  bilan  elektr  ulanishga 
ega  bo'lsa,  nuqta  butunlay  qorayib  qoladi.  Agar  nuqtada  kesib  o'tayotgan  sim 
izlari bo'lsa, elektr ulanish mavjud emas va qora nuqtani qaytadan o'tkazish kerak 
bo'ladi.  

---

23 
 
  
       Nuqtani muvaffaqiyatli ulagandan keyin unga yana ikkita sim ulash mumkin 
bo'ladi.  Agar  ulanishni  uzish  lozim  bo'lsa,  kursorni  komponentlardan  birining 
uchiga  yoki  tutashuv  nuqtasiga  olib  borib,  katta  qora  nuqta  paydo  bo'lganda, 
SChT  bosiladi,  simni  maydonning  erkin  joyiga  olib  borib  va  SChT  qo'yib 
yuboriladi. Agar  mavjud  simdan  yana  bir  sim  o'tkazish kerak bo'lsa, komponent 
uchidan  mavjud  simga  yana  bir  sim  tortiladi,  ulanish  nuqtasi  paydo  bo'lgandan 
keyin  sichqoncha  tugmasi  qo'yib  yuboriladi.  Shuni  ta'kidlash  lozimki,  simlarni 
o'tkazish avtomatik tarzda sodir bo'ladi, yo'lda uchragan to'siqlar – komponentlar 
va  boshqa  simlar-  ortogonal  yo'nalishlar  (  gorizontal  yoki  vertikal)  bo'yicha 
chetlab  o'tiladi,  yoki  buni  qo'lda  qilsa  ham  bo'ladi  (  bu  usul  11-  rasmda  simlar 
sxemasini o'tkazish Wiring rejimini tanlanganda keltirilgan).  
 
16- rasm. Ulanish nuqtalari xususiyatlari va shartli belgilarini aniqlash oynachasi. 
        Ulanish  nuqtasi  nafaqat  simlarni  ulashda,  balki  turli  matnlarni  (  masalan, 
simdagi  tok  kattaligini,  simning  funktsional  vazifasi  va  x.k.)  kirgizishda 
qo'llanilishi mumkin. Buning uchun nuqta ustida ikki marta sichqoncha tugmasini 
bosib,  hosil  bo'lgan  oynachada  (16-  rasm)  kerakli  yozuvni  kirgizish  mumkin  ( 
yozuv  14  simvoldan  oshib  ketmasligi  kerak),  bu  yozuvni  o'ng  tarafga  probellar 
soni  bo'yicha  siljitish  mumkin.  Bu  holat  komponent  pozitsion  belgisi  (  masalan, 
S1, R10) sim ustiga yoki sxemaning boshqa elementlari ustiga  tushib qolganida 
qo'l  keladi.  Agar  simning  alohida  segmentini  boshqa  joyga  ko'chirish    kerak 
bo'lsa, uning ustiga kursor olib boriladi, SChT bosiladi va vertikal yoki gorizontal 
tekisliklarda ikkilangan kursor paydo bo'lganda kerakli siljishlar bajariladi.  

---

24 
 
  
       Sim ustida SChT ikki martta bosib  yoki sichqonchaning o'ng tugmasini  
( keyinchalik matnda SO'T) menyu orqali bir marta bosib 
 
  Wire  Properties  oynachasini  simlar  tasvirlari  turlarini  tahrirlash  uchun  qo'llash 
mumkin  (17- rasm). 
 
17- rasm. Wire Properties oynachasi (simlar tasvirlari turlarini va tugunlar 
parametrlarini tahrirlash uchun). 
       Birinchi oynacha simlar ranglarini, ikkinchisi esa sxema tugunlari nuqtalarini 
tahrirlash uchun qo'llaniladi. Rangli simlardan o'lchov asboblarini ulash paytida ( 
ostsillograf,  mantiqiy  analizator  va  x.k.)  foydalanish  mumkin,  mos 
ostsillogramma  ham  shu  rangda  beriladi, chunki    sim  rangi  mos  ostsillogramma 
rangini aniqlaydi. Rangli simlarni qo'llash nafaqat bir fuktsional turdagi simlarni 
belgilash,  balki  sxemaning  turli  yerida  joylashgan  simlarni  belgilashda 
qo'llaniladi  (  masalan,  ma'lumotlar  shinasi  simlarini  bufer  elementdan  oldin  va 
keyingi ranglari).  
       Keltirilgan  metodika  bo'yicha  15-  rasmdagi  hamma  komponentlarni  bir-
biriga ulanganda 1- rasmdagi tayyor sxema hosil bo'ladi.