Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан

II. Kon jinslarining burg‘ulanuvchanligi.

Portlatish skvajinlarini burg‘ilash deganda burg‘ilash uskunasi bilan kon jinsini buzish va burg‘ilash natijasida xosil bо‘lgan kon jinslari

mayda bо‘laklarini yuqoriga chiqarish tushuniladi. Skvajinlarni burg‘ilash samaradorligi kо‘pgina omillarga bog‘liq bо‘lib, ulardan asosiysi

kon jinslarini burg‘ilanuvchanligi hisoblanadi. Kon jinslarining burg‘ilanuvchanligi – bu kon jinsning burg‘ilash asbobi ta’sirida buzilish xususiyatidir. Kon jinslarining burg‘ilanuvchanligi bilan mos xolda burgilash dastgohlarining texnologik

kо‘rsatgichlari tanlab olinadi. Tog‘ jinslarining burg‘ilanuvchanligi burg‘ilash usuli, burg‘ilash asbobi konstruksiyasi va kon jinsi buzilishiga tasir qiluvchi omillarga
bog‘liq. Akademik V.V. Rejevskiy kon jinslarining burg‘ilanuvchanligi bо‘yicha (faqatgina tog‘ jinslari xususiyatlariga bog‘liq xolda) mexanik burg‘ilashdagi kо‘rsatkichi bо‘yicha tog‘ jinslarini ajratgan. Unga muvofiq burg‘ilanuvchanlik kо‘rsatkichi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
P_b = 7 ( Ϭ_sj + Ϭ_cdv) + 7 γ

Bunda: Ϭ_sj – tog‘ jinsining bir о‘q bо‘yicha siqilishga (ega bо‘lgan) chidamlilik chegarasi, MPa;

Ϭ_cdv - tog‘ jinsining siljishga bо‘lgan qarshilik chegarasi;

γ – tog‘ jinsining zichligi, t/m3.

Burg‘ilanuvchanlik kо‘rsatkichi bо‘yicha tog‘ jinslari 5 ta sinfga bо‘linadi. Har bir sinf tarkibiga 5 turkum (kategoriya) kiradi:

I - sinf – yengil burg‘ilanuvchi jinslar, 1dan – 5 chi kategoriyagacha:

(Pb = 1 5)

II - sinf – о‘rtacha qiyinchilikda burg‘ilanuvchi jinslar, 6 dan – 10 kategoriyagacha:

( Pb = 5,1 10)

III - sinf – qiyin burg‘ilanuvchi jinslar, 11 dan – 15 kategoriyagacha:

( Pb = 10,1 15)

IV - sinf – juda qiyin burg‘ilanuvchi jinslar, 16 dan – 20 kategoriyagacha:

( Pb = 15,1 20)

V sinf – xaddan tashqari qiyin burg‘ilanuvchi jinslar, Pb 25 kо‘rsatkichga ega bо‘lgan tog‘ jinslari kategoriyadan tashqari jinslar deyilib bunday jinslar kamdan – kam uchraydi.