Министерство высшего и среднего специального образования Республики Узбекистан

Диққатнинг вазифалари ва турлари

Диққат инсон ҳаёти ва фаолиятида кўплаб турли хил вазифаларни бажаради. У зарур бўлган психологик ва физиологик жараёнларни фаоллаштиради, қолганларини эса сусайтиради, организмга етказилаётган ахборотнинг унинг долзарб эҳтиёжларига мувофиқ ҳолда ташкил этилиши ва мақсадга йўналганлик билан танлаб ўтказилишига ёрдам беради, руҳий фаолликнинг бирор объект ёки фаолият турида танлаб ва давомли тарзда жамланишини таъминлайди ижтимоий белгиланган, бевосита ва билвосита диққат, ихтиёрсиз, ихтиёрий ва ихтиёрийдан кейинги диққат, ҳиссий ва интеллектуал диққат киради. Диққатни ташкил этишда инсоннинг фаоллигига кўра диққатни уч турга бўлиш мумкин: ихтиёрсиз, ихтиёрий ва ихтиёрийдан кейинги диққатлар. Ихтиёрсиз диққат – бу онгнинг сескантирувчи сифатидаги алоҳида хусусиятига мувофиқ ҳолда объектда жамланганлиги. Ихтиёрий диққат – бу объектда фаолият талабларига кўра йўналтирилган, онгли бошқариладиган жамланганлик. Ихтиёрсиз диққат мақсад қўйиш ва ирода қатнашуви билан боғлиқ эмас, ихтиёрий диққат учун эса ирода бошқаруви ва мақсаднинг мавжуд бўлиши шарт. Одатда, ихтиёрсиз диққатнинг юзага келишида жисмоний, психофизик ва руҳий сабабларнинг яхлит тўплами билан иш кўришга тўғри келади. Улар бир-бири билан ўзаро боғланган бўлсада, шартли равишда қуйидаги тўрт даражага бўлиш мумкин.