Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан

9.3. Personal mehnatiga haq to’lash.

Mehnatga haq to’lashni tashkil etish

Mehnatga haq to’lashning mohiyati va iqtisodiy mazmuni iqtisodiy nazariyaning eng muhim masalalaridan biridir.

O’zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi 153- moddasiga muvofiq: “Mehnat haqining miqdori ish beruvchi bilan xodim o’rtasidagi kelishuvga binoan belgilanadi. Mehnat haqi qonun hujjatlari bilan belgilangan eng kam miqdordan oz bo’lishi mumkin emas va uning eng ko’p mikdori biron bir tarzda cheklanmaydi.

Mehnat haqi shakli va tizimlari, mukofotlar, qo’shimcha to’lovlar, ustamalar, rag’batlantirish tarzidagi to’lovlar jamoa shartnomalarida, shuningdek ish beruvchi tomonidan kasaba uyushmasi qo’mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organi bilan kelishib qabul qilinadigan boshqa lokal hujjatlarda belgilanadi”²⁴.

Bu halqaro mehnat me’yorlariga, xususan Xalqaro Mehnat Tashkilotining 1949 yil 1 iyuldagi 95-son “Mehnatga haq to’lashni muhokama etish to’g’risida”gi Konventsiyasiga mos keladi. Ushbu Konventsiyaga muvofiq “Mehnatga haqto’lash atamasi nomlanishi va haqto’lash usulidan qat’iy nazar, shartnoma yoki milliy qonunchilik bilan belgilangan, tadbirkor yollash to’g’risidagi yozma yoki og’zaki shartnomaga muvofiqbajarilgan yoki bajarilishi kerak bo’lgan mehnat yoxud ko’rsatilgan yoki ko’rsatilishi kerak bo’lgan xizmatga pul hisobida to’lanadigan har qanday rag’batlantirish yoki ish haqidir”.

Iqtisodiy nazariyada mehnatga haq to’lash mohiyatini aniqlash yuzasidan ikkita asosiy konseptsiya mavjud.