Minerallarning fizikaviy xossalari

Kvars - Si02 U shishada va po‘lat pichoqda aniq tirnash izini qoldiradi. Kvarsning xillari: tog‘ billuri, ametist, rauxtopaz, morion, sitrin, avantyurin va b
8	Topaz - Al2[SiO4][F,OH]2. Uning kristalli kvarsda tirnash izi qoldiradi. Ko‘p qismi och sariq, sariq, somonsimon-sariq, moviysimon, binafsha, yashil, pushti, kam hollarda qizil rangli.
9	Korund - A1203. Uning yuqori qattiqligi abraziv material sifatida foydalanishga imkon beradi. Qimmatbaho xillari rubin - qizil rangli, sapfir - ko‘k rangli.
10	Olmos - S. U barcha ma’lum bo‘lgan minerallarning eng qattig‘i hisoblanadi. Olmos kovalent bog‘lanishga ega bo‘lgan uglerod atomlaridan tuzilgan va uch o‘lchamli struktura hosil qiladi.

Minerallarning boshqa xossalari. Ba’zi minerallar uchun alohida, faqat ulargagina xos bo‘lgan xossalarga - magnitligi, mazasi, hidi, radioaktivligi, xlorid kislota bilan reaksiyaga kirishi va boshqa belgilarga ega. Barcha minerallar ham alohida xossalarga egamas, ammo ularning bo‘lishi diagnostika vazifalarini yechishni osonlashtiradi.
Minerallarning magnitligi. Magnitlikni aniqlash uchun kuchli, yaxshisi magnitning taqasimon shakllari kerak bo‘ladi. Mineralning magnitligi uning kukuni bo‘yicha aniqlanadi.
Minerallarning mazasi. Sho‘r maza galitga (osh tuzi), achchiq-sho‘r esa silvinga xos. Bundan tashqari bu minerallar suvda oson eriydi va gigroskopiklik - suv yutish xususiyatiga ega bo‘ladi.
Minerallarning hidi. Oltingugurt, ayniqsa agar uning ikki namunasi bir-biriga urilsa o‘ziga xos hid chiqaradi. Arsenopirit ajratmalari ishqalanganda sarimsoq piyoz hidini taratadi.
Nurning ikkilanib sinishi. Nurning ikkilanib sinishi - bu anizotrop kristallar orqali nur o‘tganda yorug‘lik nurining ikkiga ajralishidir. Bu xossalar bir qator minerallarga xos, ayniqsa u island shpati deb nomlanuvchi kalsitning shaffof turida yaqqol ifodalangan. Agar island shpati orqali qog‘ozdagi matn satri qaralsa, uning ikkita tasviri yuzaga keladi. Bunda barcha xarflar ikkiga ajralgandek bo‘lib tuyuladi.
Xlorid kislota bilan reaksiya. Karbonatlar sinfidagi ba’zi minerallar xlorid kislota bilan reaksiyaga kirishib, karbonat angidrit gazini ajratib chiqaradi.
Minerallarning irizatsiyasi. Ba’zi minerallarning, masalan, labradorning yuzasida yoritish sharoitlariga bog‘liq holda turli kamalakdagidek ranglar hosil bo‘lishi mumkin.
Minerallarning bunday xossalari irizatsiya (yunoncha iridos - kamalak) nomini olgan. U paraellel mo‘ljallangan mikroskopik plastinkalar yoki darzliklar orqali nur o‘tishida yorug‘lik to‘lqinlarining interferensiyasi bilan bog‘liq.


Tayanch tushuncha va iboralarga izoh bering

Singoniya, mineral, kristall, amorf, morfologiya, kristall panjara, kristallarning tomoni, qirrasi va uchi, kubik, tetragonal, geksagonal, trigonal, rombik, monoklin, triklin, izomorfizm, polimorfizm, psevdomorfoza, irizatsiya, mo‘rtlik.