Minerallar tog' jinslarining paydo bo'lishi reja

Minerallar haqida qiziqarli ma’lumotlar

• Ko‘pchilik, olmos faqat rangsiz bo‘lishi mumkin degan xato fikrlaydilar. Haqiqatda esa, olmos ranglar palitrasiga har qaysi qimmat baho tosh havas qilishiga arziydi. Ammo, hozirda, hamma rangli olmoslar rangi ham, tabiiy emas. Ko‘pgina toshlarga sun’iy ravishda rang berishadi. Bu ularning kamyobligi bilan tushuntiriladi.
• Moos shkalasi (qattiqlikning mineralogik shkalasi) ishlab chiqarilganligiga qadar, toshlarni ranglarga qarab ajratishgan. Shunday qilib, barcha yashil toshlar zumrad, qizil toshlar esa, yoqutga aylangan.
• Haqiqiy zumrad, brilliantdan qimmat.
• Yoqutlarning 95%i sun’iy ravishda yaxshilantiriladi. Bundan faqatgina haqiqatdan ham katta va o‘ta chiroyli toshlar xalos bo‘lishlari mumkin.
• Yoqut va sapfir – bir xil narsa. Bu toshlar orasidagi farq ularning rangidadir.
• Barcha topilgan olmoslarning 90%i, sanoatda foydalaniladi va faqatgina 10%i zargarlik do‘konlariga boradi.
• Aleksandrit shoh Aleksandr, bo‘lajak imperator Aleksandr II sharafiga nomlangan.

Minerallar haqida qiziqarli ma’lumotlar

• Akvamarin va zumrad – bir xil narsa, gap shundaki, turli xil kimyoviy elementlar aralashmasi, har xil rang beradi. Xrom zumradga yashil, alyuminiy esa, akvamaringa havo rang beradi.
• Topaz, quyoshda xiralashish va rang yo‘qotish kabi yomon odatlarga ega. Shuning uchun, bu mineral mavjud bo‘lgan zeb-ziynatlarni plyajga taqmaslik maslahat qilinadi.
• “Qizil zumrad” ham mavjud. Aslida esa, bu – berillning qizil rangdagi turi, Biksbit. Bu o‘ta kamyob mineral bo‘lib, u faqat AQShning Yuta shtatida topiladi.
• Pushti rangdagi topaz – ushbu mineralning eng nodir rangli turi. Aynan pushti topazlarni ko‘pincha soxtalashtirishadi.
• Ba’zi minerallar juda havfli. Masalan, charoit “minichernobыl”ga, kinovar esa “dars etgan simobli termometr”ga aylanishi mumkin.
• Deyarli barcha zumradlar darzlar va aralashmalarga ega (har xil ma’lumotlarga ko‘ra, 90-95%). Lekin bu ularning narxini pasaytirmaydi, chunki mineral uning rangi va to‘yinganligi bo‘yicha baholanadi.
• Kreml yulduzlari yoqut oynasidan yasalgan.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati:

• Oripova M “Geomehanika. Ma’ruzalar matni” Toshkent 2001-yil.
• Oripova M “Geomehanika fanidan laborotoriya ishlarini bajarish uchun qo’llanma” Toshkent 1999-yil.
• Internet saytlari: ziyonet.uz, wikpedia.org, muloqot.uz, listverse.com.