Mineral o‘G‘itlar va tuzlar kimyoviy texnologiyasi 52 5–mavzu: karbamid (mochevina) ishlab chiqarish

4. To‘la suyuqlik resiklida karbamid sintezi. 
 
Suyuqlanmani ikki bosqichli distillyatsiyasi va suyuqlik resiklli karbamid 
sintezi texnologik sxemasining variantlaridan birini ko‘rib chiqamiz (5.6 – rasm). 

---

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
59 
Mexanik qo‘shimchalar, vodorod sulfid, oltingugurtli organik birikmalardan 
tozalangan va quritilgan gaz holatidagi karbonat angidrid CO
2
to‘rt bosqichli 
kompressor (1) yordamida 

20 MPa bosimda va 95-100
O
C da aralashtirgich 6 ga 
yuboriladi (agar zarurat bo‘lsa, bosqichlardan birida CO
2
vodorod qo‘shimchasidan 
tozalanadi). Aralashtirgichga 20 MPa bosim ostida plunjerli nasos 3 yordamida suyuq 
ammiak (t

90
O
C), plunjerli nasos 7 yordamida ammoniy karbonat tuzlarining eritmasi 
(t

90
O
C) yuboriladi. Bu komponentlarni aralashtirish natijasida 175
O
C haroratda 
ammoniy karbamat hosil bo‘la boshlaydi. So‘ngra reaksion aralashma (molyar nisbati 
– NH
3
:CO
2
:H
2
O = (3,8

4,5):1:(0,5

0,8) sintez kolonnasi 5 ga yuboriladi. Sintez 
kolonnasida 185
O
C harorat va 20 MPa bosimda ammoniy karbamat hosil bo‘lishi va 
karbamidgacha parchalanishi amalga oshiriladi. 
Karbamid sintezi kolonnasi (5.7 – rasm) sferik taglikka ega bo‘lgan silindrik 
jihoz (apparat) dan iborat bo‘lib, u uglerodli legirlangan po‘latdan tayyorlanadi. 
Suyuqlanma to‘qnashadigan ichki qismi xromnikelmolibdenli po‘lat 
X17N16M3T yoki titan qoplama bilan himoyalangan bo‘ladi. Ko‘pqatlamli yuqori 
bosim (25-30 MPa) ga chidamli korpus qismi uglerodli po‘latdan tayyorlanadi. 
Korroziyaga bardoshli titandan tayyorlangan ichki himoya qismi sintez haroratini 
200
O
C gacha yetkazish imkoniyatini yaratadi. Ichki qatlam holatini nazorat qilish 
uchun kolonna korpusida teshikchalar bo‘lib, u umumiy kollektorga bog‘lanadi. 
Reaksiyaga kirishuvchi massa kolonnaga ostidagi shtutserdan kiradi va yuqoridagi 
yassi qopqoqdagi shtutser tomon asta siljib boradi. Suyuqlanmani to‘laroq 
aralashtirish uchun kolonnaning quyiroq qismida panjarali to‘sqichlar o‘rnatilgan. 
Quvvati (mahsuldorligi) 1250 t/sutka (450 ming t/yil) bo‘lgan agregatning 
o‘lchamlari: diametri 2-2,5 m, balandligi 30-35 m (hajmi 160 m
3
gacha) bo‘ladi. 
Kolonnada hosil bo‘lgan 30-31% li karbamid, 21-22% li ammoniy karbamat, 
33-34% li ortiqcha ammiak va 16-17% suvdan iborat sintez suyuqlanmasi ikki 
bosqichli distillyatsiyaga yuboriladi. Har bir distillyatsiya agregatining bosqichi uchta 
jihozdan iborat: rektifikatsiya kolonnalari, isitgichlar va separatorlar (5.6 – rasm). 

---