Минерал боғловчи моддалар ҳақида умумий маҳлумотлар

Минерал боғловчи моддаларнинг турлари
Котиш шароитига кўра минерал боғловчи моддалар куйидаги 2 турга бўлинадилар:
1. Ҳавода қотадиган боғловчи моддалар.
2. Ҳавода ва сувда қотадиган боғловчи моддалар.
1-гурухга сув билан қориштирилгандан кейин фақатгина ҳавода қотадиган боғловчи моддалар киради. Бундай боғловчи моддаларга ҳавода қотадиган оҳақ ва гипс боғловчилар мисол бўлади.
2-гуруҳга мансуб боғловчи моддалар эса сув билан қориштирилгандан сўнг фақатгина ҳавода эмас, балки сувда ҳам қотиш хусусиятига эга. Шунинг учун ҳам бу гуруҳдаги боғловчи моддалар гидравлик боғловчи моддалар деб аталади. Буларга гидравлик оҳак ва цементлар киради.
Ҳавода қотадиган оҳак оҳактош, бор доломитларни ҳамда таркибида СаСО₃ бўлган ва кўпи билан 5% миқдорда гил моддалар аралашган саноат чиқиндиларини куйдириб тайёрланади.
Оҳак сундирилмаган йирик бўлаклар, сундириланган оҳак, сундирилган оҳак буткаси ва оҳак сути тарзида ишлаб чиқарилади.
Ҳавода қотадиган оҳак химиявий таркибига кўра кальцийли, магнийли ва доломитли оҳакка бўлиниб, 1,2,3 навларда ишлаб чиқарилади. Булар бир-биридан актив СаО+МgО, сунмай қолган зарралар миқдорига, туйилиш майинлиги ҳамда суниш тузлигига қараб фарқ қилади.
Ҳавода қотадиган оҳақ Ўузбекистонда асосан Жиззахдаги оҳақ заводида, Қувасойдаги оҳақ комбинатида, Бекободдаги цемент комбинатида ва Қуқондаги қурилиш материаллари заводида ишлаб чиқарилади. Булардан ташқари, кўпгина вилоятларда ҳам оҳак тайёрлайдиган маҳаллий корхоналар бўлиб, улар ҳудудидаги қурилиш ташкилотларини оҳак таъминлайди.
Гидравлик оҳак таркибида 6 процентдан купроқ миқдорда гил бўлган мергелли оҳактошни куйдириш йўли билан тайёрланади. Куйдирилганда ҳосил бўладиган кальций силикат ва кальций алюминатлар материалга боғловчи хоссаларини беради. Гидравлик оҳакнинг мустаҳкамлик чегараси 2,5 МП гача. У зах хоналарни сувашда сувоқ қоришмаларини тайёрлаш учун ишлатилади.
Буш ҳолдаги ўртача зичлиги 0,7...0,8, зичланган ҳолатдагиси 2,1 т/м³ гача Ўзбекистонда ишлаб чиқарилмайди.