Mineral aziqlaniwi

III. Juwmaqlawshi  bo`lim…………………………………..

 Juwmaq…………………………………………………….

   IV. PAYDALANG`AN  A`DEBIYATLAR

……………

---

Mineral aziqlaniwdin` rawajlaniw tariyxi

    O`simliklrdin` mineral awqatlaniwi o`simlik tirshiliginde  

en`  u`lken bir  a`hmiyetke  iye bolip, sol o`simliktin``  

o`sip rawajlaniwinda  oni  adam  ta`repinen basqarilip   

jumis alip  bariwda  en`  a`hmiyetli  faktorlardan 

esaplanadi.  O`simliklerdin`  fiziologiyasi o`zinin`  kelip 

shig`iw  tariyxinan  baslap mineral  awqatlaniw tuwrisinda  

birqansha  ilimpazlar  ta`repinen  eksperimental  jumislar  

alinip  barildi, ma`selen  birinshi  ret Gollandiya ilimpazi  

Ya.B.Van- Gelmont  1962- jil. Bul 5 

jil dawaminda 

o`simliklerdi  idisqa  o`siredi topiwaqti  qurg`atip   ha`mde  

o`lshep  aladi. Sonnan  keyin   oni  aniqlap  ko`rse  

topiwaqtin`  azaymag`anin  biledi, so`ytip  ol o`simlik  

suwdan  awqatlansa  kerek  deydi, biraqta CO2 – din` 

qatnasin bilmeydi.  Sonday  bolsada  bul jumis   sol  waqit  

ushin bir  qansha  tuwri  edi. Biraqta  usi  waqitta  

metafizikaliq  ko`z  qaras  bar  edi, bunin` ta`reptari  

Arestotel  bolip,  olar  o`simlik o`zine  kerekli  zatti tayar  

tu`rde  topiraqtan aladi  dep  

tu`sindiredi. 

---

    Al Van- Gelmont  bolsa, o`simlik  o`zine  kerekli    

zatti  birinshiden qaytadan  islep  aladi, ekinshiden bul 

birinshi ret fiziologiyaliq  baqlaw  ja`ne  ta`rezi  

metodin qollanadi. Usi  waqitqa  kelip  bir qansha  

ilimiy  juwmaqlar  jiynalip  baradi. Yag`niy XVIII- 

a`sirde  topiraqtin` `  qanday  bo`limlerge  bo`liniwi  

u`yrenilip ,  ku`l   ha`mde  neorganikaliq  zatlardin`  

quramlari u`yrenile baradi. Bunnan  keyin  

“O`simlikler  awqatlaniwinin`  mineralliq  teoriyasi” 

kelip shiqti, ha`m   

bunin`  avtori nemis  ximigi  Yustus

Libix (1840 – j) bolip  esaplanadi.  Yustus  Libixtin`  

pikirinshe topiraqtin` `  o`nimdarlig`i   ondag`i   

mineral   duzlardin`  mug`darina   baylanisli  boladi   

deydi.B.Palisi (1563) o`simliklerge o`simlik ku`li 

quramindag`i zatlardi qaytadan jetkerip beriw 

za`ru`rligin aytadi. O`simlikler mineral elementler 

menen ta`miyinlengende, olardin` normal rawajlaniwin

T.Sissyur o`z ta`jiriybelerinde baqlag`an. 

---

    O`simlikler tamirlari arqali qabil qiling`an 

elementler tek passiv toplanip qalmay, har qaysisi 

o`simlikke o`zine ta`n ta`sir etip, uluwma zatlar 

almasiwi protsesslerin tu`pten o`zgertiwi mu`mkin.

Tiri ja`nliklerdin` o`miri dawaminda ha`r qaysi 

element o`zine ta`n funktsiyani atqaradi.

O`simlikler normal o`siwi ushin ham 

rawajlaniwi ushin to`mende ta`riyplenetug`in bir 

neshe makro ha`m mikroelementler boliwi za`ru`r. 

Bul elementlerdin` biri jetispese, o`simlikler 

normal rawajlanbaydi.

---