Milliy universitetining jizzax filiali psixologiya va gumanitar fanlar kafedrasi

KICHIK GURUHLARIING KLASSIFIKATSIYASI
Tarixan kichik guruxlarni rasmiy va norasmiy turlarga bo`lish kabo`l kilingan. Bunday bo`linishni amerikalik olim e. Meyo taklif etgan edi. Uning fikricha. rasmiy gurux xar bir a`zolarining rasmiy rollarga ega ekanligi. ular mavkeining va guruxda tutgan urnining anikligi bilan xarakterlanadi. Bu guruxlarda asosan."vertikal" tarzda ruy berib, guruxning bir yoki bir necha a`zosidan "xokimiyat" bo`lganligi uchun ham, ular boshkalarni boshkarish. ularga buyruk. rasmiy kursatmalar berish xukukiga ega bo`ladilar. Rasmiy guruxga misol kilib xar kanday birgalikdagi faoliyat maksadlari asosida shakllangan jamoalarni ishlab chikarish brigadasi, talabalar guruxi. sinf o`quvchilari, pedagogik jamoa va boshkalarni olish mumkin.
Rasmiy guruxlardan farkli ularok, norasmiy guruxlar ham mavjud bo`ladiki. ular asosan stixiyali tarzda. anik maksadsiz tarkib topadi va ularda a`zolarning anik mavkelari, rollari oldindan belgilangan bo`lmaydi. Ko`pincha norasmiy gurux rasmiy gurux tarkibida tashkil topadi va ularni boshkarish ham oldindan belgilangan bo`lmay, odamlar ichidan u yoki bu shaxsiy sifatlari tufayli ajralib chikkan a`zolar norasmiy raxbarlik rolini bajarishlari
mumkin.
Bundan tashkari, ijtimoiy psixologiyada referyont gurux tushunchasi ham bor. Bu tushuncha fanga birinchi marta amerikalik tadkiqotchi G. Xaymen tomonidan 1942 yilda kiritilgan edi. U o`z tadkiqotlarida shuni isbot kildiki, ma`lum bo`lishicha. gurux a’zolari uchun shu gurux ichida yoki boshka doiralarda shunday shaxslar mavjud bo`lar ekanki. u o`z xattixarakatlari, fikrlari va yo`nalishlarida usha gurux a`zolariga ergashish, ularni tankidsiz kabo`l kilishta moyil hamda tayyor bo`lar ekan. SHunday shaxslar guruxi referyont gurux nomini oldi. O`quvchi uchun bunday gurux rolini maktabdagi bir necha ukituvchilar, otasi yoki onasi. yakin pusti yoki karindoshlaridan kimdir uynashi mum­kin. SHunisi xarakterliki, shaxs doimo shu guruxga ergashadi, uni kadrlaydi. u bilan muloqotda bo`lishga intiladi. Rus psixologlari bu guruxni odatda shaxs uchun mavjud xaknkin gurux (a`zolik guruxi) tarkibidagi yoki unga karshi bo`l­gan gurux sifatida karaydilar. Nima bo`lganda ham ana shunday guruxning mavjudligi shaxs uchun ahamiyatli bo`lib, uning xulkatvori uchun etalon hisoblanadi. Tadkiqotchi yoki tarbiyachining vazifasi, ana shu guruxni aniklay olishrali psixologik xolatini o`rganishda yana ko`plab narsa tadkiqotning aniklagandan sung nima uchun aynan shu gurux referyont rolini uynaganini bilish muximdir. Referent guruxga qarab shaxsga baxo berish, uning xulkatvorini bashorat kilish mumkin.