Milliy universitetining jizzax filiali kompyuter ilmlari va muhandislik texnologiyalari



Download 6,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet128/188
Sana10.11.2022
Hajmi6,59 Mb.
#862908
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   188
Bog'liq
O\'zmuJF 1-to\'plam 07.10.22

 
ijtimoiy-siyosiy va harbiy tushunchalarni bildiruvchi semantik 
maydon leksik-semantik xususiyatlariga ko‘ra quyidagi guruhlarga taqsimlanadi: 
Savdo
-
sotiq va pul munosabatlari bilan aloqador tushunchalarni 
ifodalovchi leksik birliklar: 
arqïš – «karvon», asïğ – «foyda», učuz – «arzon», 
amānat – «omonat», tawar – «tovar», māl – «mol, tovar», dinar – «dinor» (pul 
birligi)[2-3]. 
Arqïš 
Kultegin bitigtoshida «karvon», Turfon matnlarida «xabarchi, 
chopar» semalarida qo‘llanishda bo‘lgan: 
Ötrü ol arqïš
… – So‘ngra ul 
xabarchi... (DTS,54). «Qutadg‘u bilig» asarida dastlabki ma’no uchraydi: 
Azun 
tezginür eldä arqïš yurïp 
– Karvonlar ellarda yurib jahon kezadilar (DTS,54). 
Mahmud Koshg‘ariyning «Devonu lug‘otit turk» asarida «karvon», «chopar» 
ma’nolarini ifodalagan: 
Anïŋ
arqïšï keldi
– Uning chopari keldi (DTS,54). 
Dostonda uning «karvon» ma’nosini uchratamiz: 
Oŋ arqïš ozadï qopub yol tutub.
Turfon matnlarida 
asïğ
«foyda» ma’nosini anglatgan: 
Yunt kündä asïğ 
bolur
(DTS,60). Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig» asarida «naf», 
«foydali» semalarini bildirgan: 
Öküš sözdä artuq asïğ körmädim
– Ko‘p 
so‘zlashda foyda, naf ko‘rmadim (DTS,60). Qayd etilgan so‘z «Hibat ul-
haqoyiq» asarida «daromad», «manfaat, ijobiy natija» ma’nolarida qo‘llanishda 
davom etgan: 
Tavar asïğ nemiš barursan yalïŋ; Baqïğlï, oquğlï asïğ alsu tep

Asïğ 
«ko‘paytirmoq, qo‘shimcha qilmoq» ma’nosidagi 

-
as-
(DTS,62) fe’li 
bilan 
-(ï)ğ
qo‘shimchasidan yasalgan. Shu bilan birga, mazkur leksema asarda 
yangi so‘zlar hosil qilish uchun asos bo‘lgan: 
Ne neŋ bar biligtin asïğlïğ
(foydali)
 
öŋin; Aŋa pand nasihat asïğsïz 
(behuda) 
erür
[4-5]. 
Učuz
sifati ilk marta qadimgi turkiy tilda «osongina», «ozgina, arzimas, 
ahamiyatsiz» ma’nolarida iste’molda bo‘lgan: 
Ol oğlan ögin emgätmädin učuz 
toğğay 
– Bu bola onasiga qiyinchilik tug‘dirmasdan oson dunyoga keldi; 
Taqï 
ağïrlïğ bolğay men taqï učuz bolğay men
– U yana ko‘p hurmatga sazovor bo‘ladi, 
men esa ahamiyatsiz, e’tiborsiz qolaman (DTS,604). «Devonu lug‘otit turk» va 
Ahmad Yugnakiyning «Hibat ul-haqoyiq» asarida so‘zning «arzon» semasi 


235 
kuzatiladi: 
Ol bu näŋni učuzlandï 
– U bu narsani arzon deb bildi (MK,I,287); 
Čuz 
atlas bolur qïz učuzï bӧz-ӧk
. Tahlillardan natija shuki, ushbu sifatning bosh va undan 
o‘sib chiqqan ikkinchi ma’nosi o‘sha paytdayoq iste’moldan chiqib ketgan. XI asrga 
kelib, so‘zning hosila ma’nosi qo‘llanila boshlagan va ayni vaqtda, bu sema 
denotatga aylangan. O‘rganilayotgan asarda «oson» ma’nosi fors-tojikcha 

Download 6,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   188




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish