Milliy universiteti tarix fakulteti arxeologiya va etnologiyafanidan


O‘zbekiston diyori ilk ajdodlarimiz makon topgan zamin



Download 0,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/3
Sana31.12.2021
Hajmi0,53 Mb.
#204394
1   2   3
Bog'liq
2 5197403975736887924

2.O‘zbekiston diyori ilk ajdodlarimiz makon topgan zamin.   

          Farg‘ona vodiysini o‘rganishda  erishilgan fanimiz yutuqlari. Selung‘ur g‘or 

makoni  eng  qadimgi  ajdodlarmiz  makon  topgan  muhim  arxeologik  yodgorlik 

ekanligi.  Vohaning  o‘rganilish  tarixi.  Ilk  paleolit  davrida  Farg‘ona  vohasining 

tabiiy  iqlim  va  ekologik  sharoitlari.  O‘simlik  va  hayvonat  dunyosi.  Selungur 

makonining ilk  ajdodlarimiz tarixini o‘rganishdagi ahamiyati. Muhim arxeologik 

topilmalar.  Mehnat  qurollari.  Farg‘ona  odami-sinantroplar  zamondoshi  ekanligi 

haqidagi  mulohazalar.  Topilmalarning  arxeologik  sanasi  haqidagi  tafsilotlar.  Ilk 

paleolit  davriga  doir  yangi  topilmalar.  Qizilqum  sahrosida  o‘rganilgan  makonlar. 

Kukayaz,  Kulbuloq  makonlari  ilk  ajdodlarimizning  keng  qamrov  hududlarda 

yashaganligi  haqida  guvohlik  beruvchi  dalillar  ekanligi.  Farg‘ona  vodiysining 

Qirg‘iziston    bilan  tutash  –  chegaradosh  zaminidan  topilib  o‘rganilgan  Seleng‘ur 

g‘or  makoni  markaziy  Osiyo  xalqlarining  kuhna  tarixini  o‘rganishda  muhim 

ahamiyat kasb etadi. Bu  yodgorlik  aslida Qirg‘iziston hududiga tegishli bo‘lsa-da, 

ma’lumingiz  bo‘lsinkim,  uni  O‘zbekiston  arxeologlari,  xususan  akademik 

U.I.Islomov  rahbarligidagi  guruh  olimlar  tomonidan  mukammal  o‘rganildi  va 

jahon  arxeologiya  fani  olamiga  kiritishga  erishdilar.Seleng‘ur  g‘or  makoni 

Farg’ona  vodiysining  Xaydarkon  cho‘kmasi  zaminiga  kiruvchi  Sux  daryosi  o‘ng 

qirg‘og‘ida,  soy  oqimidan  50  metr  balandlikdagi  qayirda,  dengiz  sathidan  2000 

metr  balandlikda  joylashgan.  YOdgorlik  13  ma’dan  qatlamini    o‘z  tarkibiga 

oluvchi  5  ta  yotqiziq  (gorizont)lardan  iborat.  Aslida,  Xaydarkon  cho‘kmasi 

O‘zbekiston va Qirg‘iziston hududlarida joylashgan vohadan iboratdir. Xaydarkon 




vohasida XX asrning 60-yillarda  YA.G‘.G‘ulomov rahbarligidagi arxeolgik otryad  

keng ko‘lamda tekshruv ishlari bajarilingan bo‘lib, 28 ta g‘or qalamga olingan edi. 

Ularning ko‘plari, shu jumladan, Obshir 1,5 kabi g‘orlar ajdodlarimiz bu erda tosh 

asridayoq  yashaganligi  aniqlangan  edi.  Xaydarkon  vohasida  atoqli  arxeolog  

A.P.Okladnikov, o‘lkashunos P.T.Konoplya ma’lumotlariga tayanib 1955, 1960 va 

1964–  yillarda  keng  ko‘lamda  arxeologik  kuzatuv  ishlarini  bajardi  va  bir  necha 

g‘orlarda  dastlabki  tekshirish  ishlarini  boshlab,  tosh  ashyoviy  topilmalarni  esa 

so‘nggi  paleolit  davri  bilan  sanalagan  edi.  Selung‘ur  g‘orini  dastlabki  kuzatgan 

A.CH.Pashko  va so‘ngra 1958 yilda A.P.Okladnikov, P.T.Konoplya hamda 1964 

yilda boshlangan dastlabki qazishma ishlar tufayli 1.10 m. chuqurlikdan bir necha 

tosh  ashyolar  qo‘lga  kiritilingan  bo‘lib,  makonni  astoydil  o‘rganish  ishlari  esa 

1980  yildan  O‘zFA  Arxeologiya  institutining  paleolit  guruhi  U.M.Islomov 

rahbarligida  o‘rganildi.  G‘orni    qazib  o‘rganish  ishlari,  uning  ichidan  turli 

davrlarda  qo‘porilib  tushgan    yirik  tosh  parchalari  tufayli  ancha  murakkab 

kechgan.  Ma’dan    qatlamlardan  turli  tosh  ashyolar,  jumladan,  tosh  o‘zaklari 

ulardan  ajratib  olingan  har  xil  parchalar,  mehnat  qurollaridan  esa  yirik  tarzdagi 

kirg‘ichlar,  qo‘l  cho‘qmori,  chopper  va  choppinglar,  kliverlar,  bifaslar  topilgan. 

Toshni  qayta  ishlash  va  ulardan  turmush  aslahalarini  yaratishda  makon  egalari 

tishli  kertuv  texnologiyasidan  foydalangan  ekan.  Selung‘ur  g‘ori  kishilarning 

zamondosh ov ob’ektlari bo‘lgan jayron, bo‘ri, ayiq, tulki, g‘or arsloni, giena, qor 

sheri, pleystotsen eshagi, qulon, to‘ng‘iz, tur-buqa, bizon, alxar, yak, sibir echkisi 

kabilarning suyak topilmalari ham qiziqarli bo‘lib,  selung‘urliklarda  oziq- ovqat 

ratsionining  serobligidan  dalolat  beradi.  Makon  topilmalari  zamonaviy  fan 

yutuqlari  asosida  tahlil  qilishga  erishilgan.    Paleobotanika  tahlillaridan  olingan 

natijalar shuni ko‘rsatdiki, ilk pleystotsen davrida janubiy  Farg‘onaning mu’tadil, 

ilk  iqlimli    tabiatga  ega  bo‘lganligi,  makonning  eng  qadimgi  antropogen 

cho‘kmalari  esa  eopleystsotsen  davrida  shakllanganligi  e’tirof  qilinadi  hamda 

muzlik  davrida  iqlim,  tabiat,  ekalogik  sharoitlarning  davriy  ravishda  o‘zgarib 

turganligidan  dalolat  beradi.  1988  yili  g‘orning  8-raqamli  qazilmasi  ikkinchi 

qatlamidan  odam bosh qopqog‘i, to‘kilib yotgan 13 ta tish va elka suyak qoldiqlari  

topilindi  va  mutaxasislarning  o‘rganilishi  tufayli  eng  qadimgi  odam  vakillaridan 

iborat ekanligi aniqlanib, bu yangi arxantrop topilmasi Farg‘ona odami nomi bilan 

fanga  kirdi,  hamda  uning  sanasi  1  ml.  200  ming  yillarga  teng  ekanligi  e’tirof 

qilinadi.  Farg‘ona  odamining  turmushda  foydagangan  mehnat  qurollari,  xususan, 

qo‘l  cho‘qmorlari,  kliver,  kolun  kabi  chopqich  tosh  qurollari  Oldovoy  makonida, 

hamda Ubaydiya paleolit makonlaridan topilgan qurollarga yaqin o‘xshash bo‘lib, 

qaysiki  bu  yodgorliklar  1,4  dan  to  2,5  million  yillar  bilan  sanalanganligini 

e’tiborga  olinadigan  bo‘linsa,  Selung‘ur    g‘ori  bergan  arxeologik  topilmalar  ham 

naqadar  qadimgi  ekanligidan  shubha  yo‘q.  Xullas,  Osiyo  tasarrufiga  kiruvchi 



mamlakatlar  –  Hindiston,  Pokiston,  Indoneziya,  Xitoy,  Falastin,  hamda  janubiy 

Ovropa, SHimoliy Afrikada kamida 1 ml. yillardan bo‘yon inson jamoalari yashab, 

madaniyat  yaratib  kelganligi  fanda  tan  olingan.      Sux  vodiysidagi  CHashma 

qishlog‘idan  2 km janubiyroqda o‘rganilgan makondan ham chopqich  qurollardan  

chopper, chopping, dag‘al ishlangan  boshqa tosh qurollarining topilishi  bu atrofda  

arxantroplarning  bir necha guruhlari yashaganligidan  dalolat beradi. Zikr  etilgan 

arxeologik ashyolar mamlakatimiz hududida kamida  1 million  200 ming yillardan  

bo‘yon  madaniyat  yaratilinib  kelinayotganligidan    dalolat  beradi.    Vatanimiz, 

O‘zbekiston diyori Markaziy Osiyoda arxeologik jihatdan bir muncha mukammal 

o‘rganilgan  mamlakatlar  qatoriga    kiritadi.  Bu  erda  paleolit  davrining  barcha 

taraqqiyot bosqichlarini  ifodalovchi serob yodgorliklar  topilib o‘rganilgan va ular 

haqida    qator  kitoblar,  ilmiy  maqolalar  e’lon  qilingan.  O‘zbekiston  ilk  paleolit 

davri  yodgorliklari  Zarafshon  havzasida,  Toshkent  viloyatining  Ohangoron 

vodiysida  bir muncha yaxshi taqdim qilingan. Bundan tashqari, mamlakatimizning  

boshqa hududlaridan ham bu davr mehnat qurollari alohida tarzda taqdim qilingan 

bo‘lib, bu manbalar hozircha ilmiy va o‘quv vositalari  orqali jamoatchilikka  to‘la 

etkazilgan  emas.  Ana  shu  manbalarning  dastlabki  o‘rganilishi  xulosalariga 

qaraganda  mamlakatimiz    hududlarida  inson  guruhlari    kamida  ilk  ashel  davridan 

e’tiboran yashab kelgan bo‘lib, ularni sanalash tufayli aytilganda bu jarayon qariyb 

1  mln.  200  ming  yillikdan  500-300  ming  yillarni    o‘z  ichiga  oladi.  Demakki,  bu 

hududlar    juda  qadimiy  zamonlardan  inson  jamoalarining  yashashi,  rivojlanishi, 

madaniyat  yaratishi    uchun  qulay  tabiiy,  iqlim  va  ekologik  shart-sharoitlarga  ega 

bo‘lgan  desak,  xato  emas.  To‘g‘ri,  hozircha  ilk  paleolit  yodgorliklari 

O‘zbekistonda  sanoqli  taqdim  qilingan.  Biroq,  ayni  kunlarda  qator  arxeologik 

guruhlar  mahsulli  tadqiqot  ishlari  olib  borishib,  yangi-yangi  makonlarni  

topishmoqdalar. Jumladan, 1998 yilda Qizilqum  sahrolaridan qiziqarli  ilk paleolit 

makonlarining  topilishi  fikrimizdan  guvohlik  beradi.  Navbatdagi  satrlarda 

Vatanimiz  hududida  o‘rganilgan  ilk  paleolit  tarixi  haqida  qisqacha  ma’lumot  

berish  ko‘zda  tutilgan.    Kulbuloq  makoni,  Toshkent  viloyatining  Ohangaron 

vohasi-dagi  Qizilolma  soy  yoqasidagi  chashma    atrofida  joylashgan.  YOdgorlik 

ko‘p  yillar  davomida  iste’dodli  paleolitshunos  M.R.Qosimov  tomonidan 

o‘rganilgan  va  uning  vafotidan  so‘ng,  shogirdlaridan  X.To‘ychiev  ishtirokida 

o‘rganilmokda.  Bu  ko‘p  ma’dan  qatlamga  ega    va  Markaziy  Osiyodagi  etalon 

yodgorliklardan  biri  bo‘lib,  fanda  1963  yildan  e’tiboran    ma’lum. 

Tadqiqotchilarning  ma’lumotlariga  qaraganda  yodgorlik  31  ma’dan  qatlamidan 

iborat  bo‘lib,  eng  pastki  qatlamlari  esa,  ilk  paleolit  davriga  mansubdir.  Makon 

o‘rganilar ekan, uning manbalari  asosida bu erda madaniyat tariximizning uzliksiz 

rivojini,  ya’ni  ilk  paleolitdan  so‘nggi  paleolit  davrlari  taraqqiyot  bosqichlarini 

kuzatish  imkoniyatlariga  ega  bo‘lindi.  Makonni  o‘rganish  natijasida  juda  boy 



arxeologik,  jumladan,  chaqmoq-toshdan  yasalgan  mehnat  vositalari,  bu  davr 

kishilari    bilan  zamondosh  hayvonot  dunyosi  qoldiqlari  topildi.  Makonning  ilk 

(pastki)  qatlamlaridan  qo‘lga  kiritilgan  mehnat  vositalari  orasida  yirik  tarzda 

taqdim  qilingan  qurollar,  turli  kesuvchi  va  chopuvchi,  narsalarni  qirish  uchun 

qo‘llanilgan asboblar, qo‘l chopqilari alohida guruhlarni tashkil qiladi. Qiziqarlisi 

ham shundaki, bu qurollarning ishlab chiqish texnikasi o‘ziga xosligi bilan ajralib 

turadi.  Ashel  qatlamidan  kul,  ko‘mir  qoldiqlarining  topilishi  ham  qiziqarlidir.  

Sababi,  fanda  olovning    sun’iy  ixtiro  qilinishini  o‘rta  paleolit  davriga  xos    deb 

ma’lumot  berilgan.  Tabiiy  olovdan  foydalanish  azaldan  mavjudligini  hisobga 

oladigan  bo‘lsak-da,  ammo  olovni  sun’iy  usulda  kashf  qilish  ashel  davridayoq 

ma’lum bo‘lganligini e’tirof qilish haqiqatga yaqindir.  

         Fanda  arxantroplar  nomi  bilan  atalgan  odamlar  ish  bilarmon  kishilar 

hisoblanib,  jismoniy  jihatdan  ham  hozirgi  qiyofadagi  aql-idrokli  odamlardan  bir 

muncha farq qilar edilar. Bu odamlarning turmush tirikchiligi asosan turli oziqabop  

narsalarga  termachilik,  gala  yoki  guruh  tarzda  ovchilik  bilan  band  bo‘lgan.  Ular 

o‘zlarining  mehnat  qurollariga  yarasha  tabiat  oldida  juda  ojiz  bo‘lib,  faqat  tabiat 

bergan in’omdan foydalanishni bilishganlar. Ammo, har doim o‘zlarining mehnat 

qurollarini  takomillashtirib,  guruhlararo  madaniy  aloqalar  o‘rnatib,  taraqqiyot  sari 

ilgari intilib yashaganlar va asta-sekin, qadamba-qadam yuksak madaniyatga erisha 

borganlar. Bu tarixiy jarayonni O‘rta Osiyo va Qozog‘iston arxeologik manbalarda 

ham  kuzatish  mumkin  bo‘ldi.      Shuningdek,  yuqorida  aytilgandek  O‘rta  Osiyo  va 

Qozog‘iston  hududlarida  ilk  paleolit  davrida  yashagan  kishilar  to‘da-to‘da  bo‘lib 

yashagan.  Bu  tipdagi  qadimgi  odamlarni-arxantroplar  nomi  bilan  fanga  kiritilgan. 

Arxantroplar  oilasiga  zinjantrop,  petekantrop    va  sinantroplar  kiradi.  O‘rta  Osiyo 

va Qozogistondan zinjantropga zamondosh odamlar vakillari hozircha topilganicha 

yo‘q.  Zinjantroplardan  keyin  yashagan  odamzod  ajdodi  pitekantrop  bo‘lib,  ular 

bundan qariyb 1 million  yillar burun  yashagan. Uning zamondoshi  ham hozircha 

O‘rta  Osiyo  va  Qozog‘iston  hududlarida    topilib  o‘rganilmagan.  Pitekantrop 

odamlardan  keyin  sinantroplar    yashagan.  Bu  tipdagi  odamzod  vakillari  bundan 

500-600  ming  yilliklarda  yashagan.  Bu  odamlarning  ilk  izlari  dastlab  Xitoydan 

topilgan bo‘lib, ularni olimlar sinantroplar (xitoy odami)  deb fanga kiritdilar. O‘rta 

Osiyoning  Farg‘ona  vohasida,  Selung‘ur  g‘oridan  topilgan  ilk  ajdodlarimiz 

vakiliga  «Farg‘ona  odami»  deb  nom  berildi  va  bu  odam  zoti  sinantroplar  bilan 

zamondosh    bo‘lganligi  haqida  mulohazalar  mavjud.  Ammo,  O‘rta  Osiyo  va 

Qozog‘iston  hududlaridan  ilk  paleolitga  oid  odamzodning  fanda  ma’lum  bo‘lgan 

barcha  vakillari  topilmagan  bo‘lsa-da,  biroq,  shel-ashel  davrlariga  molik 

yodgorliklar  esa  topilib  o‘rganilgandir.  Sinantroplar  odatda  tabiiy  g‘orlarda 

yashagan. Ammo, ularning manzilgohlari  ochiq joylarda ham topilib  o‘rganilgan. 




Ma’lum  bo‘lishicha  sinantroplar    olov  bilan  tanish  bo‘lgan.  Masalan,  ularning 

qoldiqlari  topilgan  makonda  hayvon  suyaklari,  mehnat  qurollari  bilan  birga  qalin 

kul, gulxan qoldiqlari kuzatilgan. Olov kishilar turmushida muhim ahamiyatga  ega 

bo‘lgan.  Sinantroplarga  zamondosh  ibtidoiy  odam  ajdodlarining  manzilgohlardan 

iborat  bo‘lgan  izlari  O‘rta  Osiyo  va  Qozog‘iston    hududlarining  ko‘pgina 

joylaridan  topilgan  bo‘lib,  ular  haqida  matnimizda  ma’lumotlar  berish  ko‘zda 

tutilganligi  ma’lum.  Bu  odam  zotlari  ashel  davrida  to‘da-to‘da  bo‘lib,  turmush 

kechirganlar.  Hikoya  qilayotgan  davrda  shimoliy  Ovropaning  keng  hududlarini 

qalin  muzliklar  qoplagach  bu  tabiat  hodisasi  Markaziy  Osiyo  hududlariga  ham 

ta’sir qilmasdan  qolmagan. Shu sababdan Markaziy Osiyo tabiat iqlimi ham sovib, 

ayrim  hududlarni,  ayniqsa  tog‘  va  tog‘oldi  tumanlarini  muzliklar  qoplagan.  Bu 

haqda  Selung‘ur  g‘oridan  olingan  muzlik  haqidagi    yangi  ma’lumotlar  ham 

guvohlik  beradi.  Bu  zamonda,  ayrim  hududlarda  esa  to‘xtovsiz  yomg‘irlar  bo‘lib 

turgan.  Ashel  davri,  olimlarining  fikriga  ko‘ra  ibtidoiy  to‘da  davrining  o‘rta 

bosqichiga  to‘g‘ri  keladi.  Bu  davrda  inson  guruhlarining  yashash  tarzi  qiyin 

kechgan,  chunki  ularning    ov  va  mehnat  qurollari  nihoyatda  sodda  bo‘lganligida 

ham  edi,    ularning  kundalik  tirikchiliklari  oziqaga  yaraydigan  barcha  narsalar 

bo‘lib,  odatda  yovvoyi  daraxtlarning  mevalari,  totlik  o‘simliklarning  ildizlari, 

shuningdek,  qurt-qumirsqa  va  mayda  jonivorlarni  ham  iste’mol  qilishga  majbur 

bo‘lishganlar.  Buning  muhim  sabablaridan  yana  biri  ov  o‘ljasi  har  doim  mavjud 

bo‘lmagan.                Bu  davrda  kishilar  o‘z  mehnat  qurollarini  asosan  toshdan, 

ko‘pincha esa chaqmoqtoshdan hamda qattiq daraxt shohlaridan, hayvon suyak va 

shoxlardan  yasashganlar, ammo toshdan boshqa ashyolar bizgacha  etib kelmagan, 

uzoq  zamonlarning  o‘tmishi  tufayli  ham  ular  bizgacha  saqlanmagan.  Toshdan 

yasalgan  bu  qurollar  mutaxassis  paleolitshunoslar  tomonidan  har  tomonlama  

o‘rganib chiqilgan. Xususan, XIX asrning 2-yarimida Fransiya olimlari bu sohada 

ilg‘or edilar va bir qancha makonlar topilib o‘rganilgan bo‘lib, ular birinchi bor joy 

nomi bilan boqliq atalinib ashel qurollari va davri nomi bilan fanga kiritilgan  edi. 

Ashel tarzidagi  qurollar, aslida qo‘l cho‘qmoridan iborat bo‘lib, uning shakli yassi 

tuxumsimon  bo‘lib,  ishchi  tomoni  birmuncha  uchqirroq,  bir  necha  kertish  usuli 

bilan  o‘tkirlangan  holatda  bo‘ladi.  Bu  kabi  qo‘l  cho‘qmoridan  universal  tarzda 

foydalanilgan.  To‘g‘ri,  ashel  davrida  qo‘l  cho‘qmorlarining  turlicha  shakllari 

mavjud  edi.    Ashel  davrini  sanalash  haqida  olimlar  orasida  turlicha  mulohazalar 

mavjuddir.  Ammo,  paleolitshunoslar  va  to‘rtlamchi  davr  geologiyasi  bilan 

mashg‘ul  bo‘lgan  olimlarning  hisobiga  ko‘ra,  ashel  davri  bundan  1  million  yillar 

burun  boshlanib,  mil.  avv.  200-100  minginchi  yillarga  qadar  davom  etgan  uzoq 

zamonlarni    o‘z  ichiga  oladi.    Umuman,    Markaziy  Osiyo    ilk  paleolit  davrining 

tabiiy  jo‘g‘rofik  muhiti    geolog  olimlarning  xulosalariga  ko‘ra,  bu  hududlar 

tabiatining  yozi  issiq  va  quruq,  qishi  sovuq,  yog‘ingarchilikning  nisbatan  kamchil 



bo‘lganligi  bilan  e’tirof  qilinadi.  Xuddi,  ana  shu  davrda  Markaziy  Osiyoning 

hozirgi  cho‘l    va  dashtlari    er    usti  tuzilishi  (landshafti)  shakllangan  va  shu 

landshaftga  xos  hayvonot    va  o‘simliklar  dunyosi  tashkil  topadi.  Ashel  davrining 

so‘nggi  vaqtlariga  kelib  esa  tabiiy  sharoit  keskin  soviy  boshlagan.  Ayniqsa, 

Ovropaning  shimoliy  mintaqalarini  qalin  muzliklar  qoplab  olgan  edi.  Markaziy 

Osiyoda esa, asosan uning tog‘lik mintaqalarida muzliklar hosil bo‘lib, mo‘l  suv 

oqimlari  oqibati  sababli  daryolar    va  ular  bilan  bog‘liq  vohalar  vujudga  kelib,  er 

ustining  shakllanishiga    sabab  bo‘lgan.  Markaziy  Osiyo  muzliklari  asosan  tog‘lik 

hududlarda  bo‘lib,  vohalarda  ham  ularning  oqibatlari  kuchli  bo‘lgan.  Bu 

muzliklarning  izlari  baland  tog‘larda  uzoq  saqlangan  va  hozirgi  vaqtda    ham 

mavjud.  Markaziy  Osiyoning  vohalarga  aylangan  tumanlarida  hamda  ular  bilan 

bog‘liq  past  tekisliklarda  esa  uzluksiz  yog‘ingarchiliklar  tufayli  iqlimining  goh 

sovushi,  goh  isishi  hollari  sodir  bo‘lgan.  Demakki,  bu  tabiat  o‘zgarishlari    bilan 

bog‘liq  o‘simliklar  hamda  hayvonot  dunyosi  tarkibida  ham  ma’lum  o‘zgarishlar  

yuz  bergan.  Xullas,  tig‘is  o‘rmonlar  o‘rnini  cho‘l,  dasht  mintaqalariga  xos 

o‘simliklar  dunyosi  egallaydi.  Markaziy  Osiyoning  ana  shunday  tabiiy  iqlim, 

ekologik  sharoitida  vujudga  kelgan  o‘zgarishlar  tufayli    bu  keng  mintaqaning 

ayrim  hududlarida  eng  qadimgi  ajdodlarimizning  makon  topishiga  imkoniyat 

tug‘ildi  va  bu  ajdodlarimizning  turmush  zaruriyatidan  kelib  chiqib,  o‘z  mehnat 

qurollarini har doim takomillashtirishda bo‘lganlar. O‘rta Osiyo, xususan, Farg‘ona 

vodiysining Sux tumanida o‘rganilgan Selung‘ur  g‘or makoni, Toshkent viloyati, 

Ohangaron  vohasida    o‘rganilgan  ko‘p  ma’dan  qatlamlarga  esa  Kulbuloq, 

Tojikistondagi  Laxutiy  makonlarining  manbalari  bu  fikrimizdan  dalolat  beradi.            

Olimlarning xulosasiga ko‘ra, Selung‘ur g‘or makonida yashagan ilk ajdodlarimiz 

sinantroplarga zamondosh ekanligi va O‘rta Osiyo hududi, ilk bor odamlar paydo 

bo‘lgan mintaqalar qatoriga kirishi haqidagi fikrlar ma’qullanmoqda. Ayni vaqtda, 

tadqiqot  ishlarini olib borayotgan  O‘zbekiston  olimlari  Kulbuloq makonining ilk 

qatlamlari  bergan  mehnat  qurollari  ham  zikr  etilgan  davr    kishilari  madaniyatidan 

iboratligi  e’tirof  qilinmokda.  Fanimizning  ushbu  o‘qilgan  ma’ruzalar  matniga 

xulosa tarzida shuni ta’kidlashga asos borki, O‘rta Osiyo va Qozog‘iston insoniyat 

olamida juda qadimdan madaniyati rivojlangan, tarixi boy mintaqalardan biri ekan. 

YUqoridagi  zikr  etilgan  manbalar    bu  fikrni  tasdiqlaydi.  Endilikda  bu  hududlar  

jahonda  odamzodning  ilk  ajdodlari  makon  topgan  mintaqaga  kiradi.  Bu 

kashfiyotlar    esa  arxeolog  olimlarimizning  jahon  tarixiga  qo‘shgan  munosib 

hissasidir.                Olimlarning  ko‘p  yillik  tadqiqotlari  shu  jarayonni  ko‘rsatdiki, 

odamzodning  paydo  bo‘lganidan  to  hozirgi  davrga  qadar  bo‘lib  o‘tgan  tarixi  bir 

tekisda rivojlanishda bo‘lmagan.  




Download 0,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish